توسعه گردشگری یا تخریب محیط‌زیست؟

به گزارش جام‌جم، صنعت گردشگری، به‌دلیل نیاز اندکش به سرمایه اولیه برای راه‌اندازی و امکان تسری ابعاد اقتصادی آن به بخش‌های گوناگون، الگوی اقتصادی پیشنهادی از سوی بسیاری از کارشناسان امر برای اشتغالزایی و مقابله با بحران بیکاری است. به اعتقاد آنها، این صنعت با تغییر منابع درآمدی خانوارها در نواحی غیرصنعتی، معیشت آنها را تامین و با ایجاد گردش مالی از مناطق شهری به سوی بخش‌های کمتر‌برخوردار، به توزیع رفاه و ثروت در سطح کشور کمک می‌کند.

در این میان اما، با استناد به شکنندگی محیط‌زیست ایران، هستند افرادی که از توسعه گردشگری طبیعی ابراز نگرانی می‌کنند و توصیه‌های مکرر برای سفر به مناطق بکر طبیعی را جایز نمی‌دانند. با همین دلمشغولی، کمپینی در فضای مجازی شکل گرفته است که با هشتگ «لوکیشن نزنیم»، کاربران را به پیوستن به این جریان از طریق عدم‌معرفی مقاصد گردشگری کمتر شناخته شده دعوت می‌کند. در همین راستا، یک پژوهشگر اقتصاد گردشگری، ضمن تاکید بر لزوم تعیین «ضریب بُرد» از سوی نهادهای دست‌اندرکار به‌منظور کنترل و مدیریت روند ورود گردشگر به مناطق آسیب‌پذیر طبیعی، به جام‌جم می‌گوید: ورود بی‌رویه و کنترل‌نشده گردشگران به مناطق بومی و طبیعی، علاوه بر تهدیدهای محیط‌زیستی، می‌تواند هویت فرهنگی و بومی این مقاصد را هم با چالش مواجه کند. با این‌همه اسرافیل شفیع‌زاده، ایده‌هایی همچون نزدن لوکیشن و مخفی نگاه داشتن مقاصد گردشگری را در عمل مؤثر نمی‌داند و با بیان این‌که برنامه‌ریزان کشور تاثیر اقتصادی پایدار گردشگری را در عمل نادیده می‌گیرند، می‌افزاید: با در نظر گرفتن مباحث علمی در این زمینه، توسعه اکوتوریسم، یک آلترناتیو مناسب برای مقابله با فروپاشی اقتصاد معیشتی شهرهای کوچک و روستاها است.

به گفته وی، جلوگیری از ایجاد انواع آلودگی‌های محیطی، رعایت موازین اخلاقی گردشگری، حفظ سکوت و آرامش زیستگاه‌های طبیعی و ایجاد سازگاری میان جامعه میزبان و گردشگران، از جمله مسائلی است که باید از سوی مدیران ارگان‌های درگیر در حوزه گردشگری مورد توجه قرار گیرد.

ضرورت همکاری محیط‌زیست و میراث فرهنگی

این کارشناس و فعال گردشگری می‌گوید: برای این منظور لازم است که کارشناسان محیط‌زیست و جنگل‌ها و مراتع در کنار دیگر عوامل دخیل در تدوین و اجرای سیاست‌های مربوط به گردشگری از جمله سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، با تمرکز بر توسعه جوامع روستایی با محوریت گردشگری، برنامه آمایش سرزمین را پیاده کنند تا از طریق تعیین ضریب بُرد هر منطقه، بتوانند جریان ورود گرشگران به مقاصد‌شکننده زیست‌محیطی را مدیریت و از آسیب‌ها و تخریب‌های احتمالی جلوگیری کنند.

شفیع‌زاده، شکل‌گیری چنین کمپین‌هایی را نتیجه ضعف عملکردی و ناهماهنگی میان نهادهای تأثیرگذار بر گردشگری که اتفاقا پرتعدادند عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: متاسفانه دستگاه‌های مسئول فاقد نگاه جامع‌نگر هستند و از توان نیروی انسانی در این راستا بهره نمی‌گیرند.

بر همین اساس وی تصریح می‌کند: خلأهای موجود در عرصه‌های دولتی، ضرورت حضور و افزایش دامنه اثر نیروهای غیردولتی در قالب ورود بخش خصوصی و انجمن‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد به حوزه‌های اجرایی و عملی را دوچندان می‌کند.

از تحصیلکرده‌های گردشگری کمک بگیرید

این کارشناس گردشگری اقتصاد یادآور می‌شود که تحصیلکرده‌های رشته‌های گردشگری و دیگر تخصص‌های وابسته به آن، باصلاحیت‌ترین افرادی هستند که می‌توانند عهده‌دار کسب و کارهای گردشگری شوند و با اتکا به آموخته‌های دانشگاهی و علمی خود، امکان توسعه پایدار این صنعت را فراهم کنند.

شفیع‌زاده می‌گوید: منابع موجود در طبیعت تجدیدپذیرند و اگر میزان استفاده و بهره‌برداری خود را با سرعت بازسازی این منابع موازنه کنیم، خطر تخریب و نابودی طبیعت به حداقل خواهد رسید.

شفیع‌زاده با اشاره به دغدغه‌های محیط‌زیستی فعالان این حوزه در مواجهه با طرح‌های توسعه گردشگری خاطرنشان می‌کند: مراقبت از محیط‌زیست به معنای عدم مداخله و یا عدم استفاده از آن نیست و این باور، یک تفکر اشتباه است. در همین ارتباط تعامل با طبیعت و بهره‌برداری از آن نیز امری اجتناب‌ناپذیر است که باید در چهارچوب قوانین کافی و سیستم‌های نظارتی مستقل قرار گیرد.

شیما رئیسی