ماحصل ماه عسل

حالا چه بخواهیم باور کنیم و چه نخواهیم، ماه عسل به‌رغم تمام تعریف‌ها، انتقادها، واکنش‌ها و حتی حاشیه‌هایی که در هر قسمت و هر فصلش دارد، به یکی از شاخص‌ترین برنامه‌های رمضانی سیما تبدیل شده است. مخاطبانی از همه طیف جامعه، در لحظات نزدیک به افطارشان این برنامه را دنبال می‌کنند و تصور نقطه پایان و خاتمه‌ای برای ماه عسل برای هیچ‌کس ممکن نیست. ماه عسل نامش با رمضان، با افطار و حتی با نام احسان علیخانی گره خورده است. در یکی از اولین روزهای رمضان امسال، مهمان پشت صحنه برنامه شدم و آنچه در زیر می‌خوانید، شرح آن است.

ساعت 19،نقطه شروع

بعد از طی مسیری پیچ‌درپیچ و غیرسرراست، بلاخره وقتی به ماه عسل می‌رسم که برنامه از دقایقی قبل شروع شده و تیتراژ آن تازه روی آنتن رفته است. استودیوی برنامه ماه عسل برخلاف تصورم نه در داخل سازمان صداوسیما، که در مکانی خارج از آن است. در سوله‌ای بزرگ که تماما در اختیار برنامه قرار گرفته و عوامل صحنه، دکور را در آن ساخته‌اند. ماه عسل از همین‌جا ضبط، و به صورت زنده پخش می‌شود و ماشین‌های واحد سیار سیما جلوی در ورودی پارک شده‌اند. وقتی می‌خواهم به سوله وارد شوم، نگهبان جلویم را می‌گیرد و تاکید می‌کند که گوشی‌ام را در حالت بی‌صدا بگذارم. این کار را می‌کنم و به سکوت محض پشت صحنه وارد می‌شوم.

یک غافلگیری بزرگ

امروز که من در پشت صحنه برنامه حاضر هستم، همه عوامل برای مهمانانی که در این قسمت دعوت کرده‌اند، ذوق دارند. ماه عسل در قسمت قبل مهمان زندگی فاطمه بود. دختری که به دلیل اعتیاد پدر، خانواده‌اش از‌هم پاشیده بود و با کوچ پدر از خانه، او و مادرش لحظات سختی را برای سپری کردن زندگی و معاش از سر گذرانده بودند. مدیر روابط عمومی برنامه برایم توضیح می‌دهد که امروز فاطمه به همراه پدرش مهمان برنامه است. پدری که بعد از مدت‌ها اعتیاد، نهایتا مخدر را ترک کرده و دوباره به زندگی بازگشته است. نکته هیجان‌انگیز برنامه، این است که پدر و مادر فاطمه برای مدتی نزدیک به 15 سال همدیگر را ندیده‌اند و حالا در ماه عسل قرار است با هم رودررو شوند. برای من که همیشه برنامه را از دور و تنها از پشت قاب دوربین و تلویزیون می‌دیدم، گاهی این تصور ایجاد می‌شد که این جنس غافلگیری‌های برنامه، شاید در مواردی نمایشی بوده و مهمانان از قبل نسبت به حضور هم آگاه باشند. اما چیزی که حالا در برنامه می‌بینم، خلاف این است. فاطمه و پدرش در استودیو نشسته‌اند و مادر، در اتاقی در طبقه بالای سوله که محل استراحت و نمازخانه و صرف افطار عوامل است، در گوشه‌ای دور از چشم پنهان شده تا زمان حضورش که رسید، به برنامه وارد شود. عوامل پشت صحنه همه ذوق دارند و منتظرند تا این غافلگیری‌شان به بهترین شکل ممکن در برنامه اجرا شود.

سکوت، شرط است

برخلاف همه صداهایی که گاه و بی‌گاه در سال‌های مختلف پخش برنامه‌های زنده ناگهان روی آنتن می‌شنویم، گروه تولید ماه‌عسل هنگام ضبط برنامه می‌کوشند سکوت را به‌طور کامل رعایت کنند و هیچ‌کس بالاتر از سطح زمزمه سخن نمی‌گوید.

استودیوی وسیع برنامه در فضای پشت صحنه تقریبا تاریک است و وقتی وارد می‌شوی، چند لحظه‌ای طول می‌کشد تا چشمت به نور کم عادت کند و فضا را واضح ببینی. علاوه بر تاریکی پشت صحنه، سطح زمین را هم با موکت‌های تیره رنگ پوشانده‌اند تا صدای قدم‌ها و ترددهای گهگاه عوامل، در آن گم بشود و هیچ صدای آزاردهنده‌ای روی آنتن به گوش نرسد. به تاریکی که قدم می‌گذارم و چشمم به بی‌نوری عادت می‌کند، تازه متوجه دکور اصلی برنامه می‌شوم که در انتهای سوله با نور نورافکن‌ها می‌درخشد و خودنمایی می‌کند؛ دکوری با طرحی از نمای آسمان یک شهر و تصویری از یک سالن نمایش در مرکز آن. صدای احسان علیخانی که مونولوگ‌های ابتدایی برنامه را می‌گوید، از کنار میز صدا به گوش می‌رسد اما صندلی‌اش خالی است و او فعلا به صحنه اصلی وارد نشده است.

توجه به‌نظم

مهم‌ترین عاملی که در پشت صحنه ماه عسل و در میان عوامل رعایت می‌شود، شرط نظم است. اینجا همه‌چیز در جای خود قرار گرفته است. هرکس با وظیفه‌اش آشناست، خبری از رفت‌وآمدهای غیرضروری در فضای پشت صحنه که ممکن است موجب پرت شدن حواس مجری یا مهمانان ناآشنا به دوربین شود نیست و عوامل با وحدت و همدلی کارشان را انجام می‌دهند. جالب اینجاست که پیمان قانع، طراح دکور برنامه هم در هر قسمت حضور دارد تا تک‌تک جزئیات را چک کند و حتی وقتی نوبت به گذاشتن صندلی‌های ورود مهمانان تازه روی صحنه می‌شود، خود پا پیش می‌گذارد و جای دقیق قرار گرفتن‌شان را میزان می‌کند. جوان بودن هم دیگر ویژگی تیم سازندگان این برنامه است و شاید به همین خاطر است که برنامه، علی‌رغم سال‌های متمادی پخش خود توانسته همچنان به روز باشد و حرف‌های تازه برای گفتن داشته باشد. تیم جوانی که البته جنسی مردانه دارند و حضور خانم‌ها (تا جایی که من می‌بینم) در آن کمرنگ‌تر است.

ساعت 19:30 ،نزدیک به اوج

داستان امروز ماه عسل با روایت شخصیت اول داستان یعنی فاطمه و همراهی احسان علیخانی در مقام مجری با آن، لحظه لحظه اوج می‌گیرد و کم‌کم به لحظات حساس نزدیک می‌شود. فاصله کوتاهی که به بهانه پخش پیام‌های بازرگانی در برنامه ایجاد شده، به گروه این فرصت را می‌دهد که صندلی‌های لازم برای نشستن مهمانان جدید را روی صحنه بچینند و علیخانی هم گپ کوتاهی با مهمانان می‌زند تا روند ادامه برنامه را با آنان چک کند. حالا مهمان دوم هم وارد شده و از سختی‌های دوران اعتیادش می‌گوید. شش دوربین علاوه بر یک دوربین هوایی (کرین) به ثبت لحظه‌لحظه حالات مهمانان و نمایش هرچه دقیق‌تر احساساتشان مشغول‌اند. وقتی تیزر میان‌برنامه روی آنتن می‌رود، علیخانی مدت زمان باقی‌مانده از برنامه را با دستیارش چک می‌کند. تاکید می‌کند که در صورت امکان، زمان بیشتر شود و از این لحظه به بعد، همه‌چیز در اختیار نقطه اوج ماجرا و آن غافلگیری بزرگ قرار بگیرد.

ساعت 45: 19، رسیدن به نقطه اوج

پدر فاطمه که صحبت می‌کند و از روزهای تلخ اعتیادش می‌گوید، همسرش به آرامی و دور از چشم توسط عوامل به پشت صحنه آورده می‌شود و در گوشه‌ای نشسته، حرف‌های همسرش را از دریچه تلویزیونی که برنامه را برای عوامل نشان می‌دهد، دنبال می‌کند. فیلم‌بردارهای پشت صحنه دست‌به‌کار شده‌اند تا واکنش‌های لحظه به لحظه او را به تصویر دربیاورند و در قسمت بعد، پخش کنند. محمد پیوندی و حبیبه یوسفی، سوژه‌پردازان این سال‌های ماه عسل هم در کنار او نشسته‌اند و برای حضور در برنامه و صحبت کردن آماده‌اش می‌کنند. با اعلام مجری و ورود این مهمان نهایی به برنامه، ماه عسل به احساسی‌ترین لحظات امروزش می‌رسد. مهمانان گریه می‌کنند و مرد برای معذرت‌خواهی از کارهای گذشته، به پای همسرش می‌افتد. در این لحظات حساس و احساسی، سخت‌ترین کار برای مجری این است که گفت‌وگو را در مسیر درست و حرفه‌ای‌اش (البته با رعایت جو احساسی برنامه) به پیش ببرد و شاید این‌جاست که همیشه این شبهه که علیخانی تعمدا می‌خواهد بغض به گلوی مخاطبانش بیاورد و آنها را به گریه بیندازد، برای عده‌ای پیش می‌آید. شبهه‌ای که البته وقتی از نزدیک برنامه را می‌بینی، متوجه بی‌پایه بودنش می‌شوی. حتی از میان عوامل، یکی دو نفری بغض کرده‌اند و جو عاطفی ایجاد شده میان مهمانان، همه را تحت تأثیر قرار داده است.

ساعت 20:20‌، تیتراژ روی آنتن می‌رود

ماه عسل به لحظات پایانی امشب رسیده است. علیخانی هنوز دارد با مهمان برنامه صحبت می‌کند و او را راضی می‌کند تا همسرش را که این بار پاک شده و حتی شغل پیدا کرده است، به خانه بپذیرد. نهایتا زن رضایت می‌دهد و احسان علیخانی با آسودگی پایان برنامه را اعلام می‌کند. با این حال کار ماه عسل در این قسمت هنوز تمام نشده است و حتی بعد از پایان پخش هم ادامه دارد. همچنان کسی به صحنه وارد نمی‌شود و مجری گپ‌وگفتش را با مهمانان به حالتی خودمانی‌تر ادامه می‌دهد و از حس و حالشان می‌پرسد. فیلمبردار پشت صحنه هم به فیلمبرداری مشغول است. حالا صدای اذان مغرب، از تلویزیون گوشه استودیو به گوش می‌رسد اما هنوز کسی موفق نشده روزه‌اش را افطار کند. بعد از ضبط آیتم پشت صحنه، میهمانان جمع می‌شوند تا با او عکس یادگاری بگیرند و این عکس گرفتن‌ها و گپ‌وگفت‌ها، تا نیم ساعتی بعد از اذان ادامه پیدا می‌کند و بعد همه برای صرف افطاری ساده و خودمانی، به طبقه بالای استودیو می‌روند. کار امروز ماه عسل تمام می‌شود اما خیال گروه هنوز آسوده نیست و به محض این‌که افطارشان را می‌خورند، تازه برنامه‌ریزی برای قسمت فردا شب و هماهنگی با مهمانان شروع می‌شود. اینجا گروه، همه می‌کوشند تا 30 شب به طعم عسل برای مخاطبانشان برنامه روی آنتن بفرستند.

مهمانان چطور به ماه عسل دعوت می‌شوند؟

سوژه‌هایی از جنس زندگی

محمد پیوندی در مقام کارگردان سوژه‌ها، مدت زمان زیادی است که تیم تولید ماه عسل را همراهی می‌کند. کار او نه فقط در 30 روز ماه رمضان، که در تمام طول سال ادامه دارد و او در کنار حبیبه یوسفی، می‌کوشد داستان‌هایی بکر و جذاب را برای هر سال ماه عسل انتخاب کند. از این رو انتخاب این سوژه‌ها و پیدا کردنشان از اقصی‌نقاط کشور، از جمله نکات جالب و قابل توجه ماه عسل است. پیوندی درخصوص انتخاب مهمان توضیح می‌دهد: اصولا پیدا کردن قصه‌هایی که مردم با آنها ارتباط برقرار کنند، دوستشان داشته باشند و واقعی بودنشان را بپذیرند، کار دشواری است. مخاطبان ما باهوش هستند و اگر حس کنند قصه‌ای با تمام جذابیت‌هایش واقعی نیست یا دروغی در آن وجود دارد، آن را پس می‌زنند و دوستش نخواهند داشت. بنابراین برای این‌که قصه‌های خوب داشته باشیم، باید اول خودمان قصه‌ها را زندگی کنیم، در کنار این آدم‌ها باشیم و آنها را درک کنیم. پیوندی با اشاره به واکنش‌ مخاطبان نسبت به این برنامه ادامه می‌دهد: مردم در این سال‌ها نسبت به برنامه شناخت خوبی پیدا کرده‌اند و آن‌قدر به ما لطف دارند که شاید نخواهند قصه‌شان در برنامه گفته شود، اما برای ما درددل می‌کنند. مهمانان برنامه ماه عسل، افرادی از تمام ایران هستند و به طیف خاصی محدود نمانده‌اند. کارگردان سوژه‌های ماه عسل خاطرنشان می‌کند: در طول سال‌ها پخش برنامه، دیگر رموز جست‌وجو کردن برای انتخاب سوژه‌های بکر را پیدا کرده‌ایم و می‌دانیم روی چه نقاطی دست بگذاریم. با این حال نکته‌ای که لازم به تاکید می‌دانم، این است که اگر می‌خواهیم داستان‌های درستی انتخاب کنیم باید مردم را خوب بشناسیم، آنها را درک کنیم و با جلب اعتماد، شرایطی در اختیارشان قرار بدهیم که داستان‌هایشان را تعریف کنند. شرط اصلی این قضیه، داشتن صداقت است و ما این مورد را سال‌هاست در برنامه‌مان رعایت می‌کنیم.

دکور امسال ماه عسل چه ویژگی‌هایی دارد؟

صحنه‌ای برای نمایش زندگی‌ها

ماه عسل در طول سال‌های مختلف پخش و حضور روی آنتن، دکورهای مختلفی را تجربه کرده است. از موج و دریا و جزیره (در نخستین سال‌های برنامه) گرفته تا دکورهای سنگین‌تر و پرکارتری چون کهکشان و گوهر در میان صدف و آسمان.

ماه عسل پس از سال‌ها آزمودن دکورهای گوناگون و رنگ‌های مختلف، این بار هم سراغ یک دکور چشم‌نواز رفته است. ترکیبی از رنگ‌های گرم که با نمایی هوایی از شهر و وجود صحنه تئاتری در وسط، چشمان مخاطبان را به تماشای داستان هر قسمت دعوت می‌کند.

پیمان قانع، طراح همه دکورهای ماه عسل و یکی از خلاق‌ترین طراحان دکور این سال‌های صدا و سیماست که با اشاره به ایده‌ای که این بار در ماه عسل اجرا کرده، می‌گوید: همیشه معتقدم لزومی ندارد که دکور برنامه‌های مذهبی و معرفتی حتما شمایل خاصی داشته باشند. ما تعریفی به اسم رنگ‌های مذهبی و غیرمذهبی نداریم و هربار سعی کرده‌ام که تم متفاوتی را در ماه عسل پیدا کنم.

قانع ادامه می‌دهد: ماه عسل فرم داستان‌گونه دارد و سعی کردم این قضیه را در دکور برنامه هم لحاظ کنم. ما در پس‌زمینه یک شهر را می‌بینیم و سالن تئاتری هم در وسط قرار گرفته که به منزله سقفی بر سر این شهر است. آدم‌ها روی صحنه می‌آیند و یکی‌یکی داستان‌هایشان را تعریف می‌کنند.

زهرا غفاری

روزنامه‌نگار