جام جم آنلاین در اینباره تلاش کرده با استفاده از اسناد تاریخی موجود تکراری بر اصالت نام خلیج فارس داشته باشد تا با یادآوری اسنادی غیرقابل انکار که در اختیار مراکز علمی و پژوهشی معتبر بین المللی است به جامعه جهانی تاکید داشته باشد این نام تغییر کردنی نیست.

اولین نقشه‌ای که براساس آنچه بطلمیوس ترسیم کرده بود در قرن 13 میلادی توسط ماکسیموس پلانورس به تصویر کشیده شد که سالها بعد یعنی در سال 1406 میلادی ژاکوب آنجلوس آن را ترجمه کرد و هم اکنون در بریتانیا نگهداری می‌شود.

اسنادی پرتغالی

اگرچه اولین نقشه‌ای که از خلیج فارس در تاریخ ثبت شده توسط بطلمیوس نقشه برداری شده و همچنان مدرکی غیرقابل انکار در مجامع بین المللی شناخته می‌شود ولی پرتغالی‌ها در این زمینه کمکی سندی قابل توجه تنظیم کرده‌اند که در آن خلیج فارس کاملا واضح و دقیق به نمایش درآمده و جزئیاتی از آن برای جهانیان ترسیم شده است.
این نقشه توسط فردی به نام کانتینو در سال 1502 میلادی ترسیم شده است. کانتینو در این نقشه تلاش کرده تا دقتی فراوان حدود مستعمرات پرتغال را بنمایش گذاشته و جهانیان را از محدوده حکومت کشورش مطلع کند. نکته قابل توجه در نقشه یاد شده این است که جزایر موجود در خلیج فارس نیز کاملا واضح ترسیم شده و نام کشورهایی غیر از قطر در این خلیج دیده می‌شود.
برخی افراد معتقدند اگرچه نقشه ترسیم شده کمی با واقعیت جغرافیای حال حاضر منطقه‌ای که امروز ما از آن به عنوان خلیج فارس یاد می‌کنیم فاصله دارد اما سندی است تاریخی که می‌توان از طریق اطلاعات ثبت شده در آن به حدود و مرزهای کشورها و نام آنها در دوره یاد شده پی برد و به آنها استناد کرد.

تاکید فرانسوی

حال حتی اگر از سندی پرتغالی یاد شده در سال 1502 میلادی بگذریم تنها کمی بیش از 200 سال بعد یعنی 1740 میلادی نقشه‌برداری فرانسوی به نام ژک نیکولاس بللین این منطقه را دقیقا ترسیم کرده و درباره جزئیات آن دقت عمل قابل توجهی داشته است هرچند برخی کارشناسان به تقسیم بندی کشورهای حاشیه جنوبی این نقشه خرده گرفته‌اند اما آنچه غیرقابل انکار است نام خلیج فارس است که به وضوح در این سند قید شده است.

در این دوره فرانسوی‌ها اگرچه دید دقیقی از مناطق مختلف جهان را به تصویر کشیده‌اند اما برخی واقعیات حاشیه جنوبی خلیج فارس مثل کشور قطر از دید آنها پنهان مانده بود. به صورتی که برخی از مورخین براین باورند فرانسوی‌ها جنوب خلیج فارس را زیاد جدی نگرفته و به آن علاقه‌ای نداشتند به همین دلیل ترسیم دقیقی از عوارض طبیعی آن منطقه انجام نشده است.

خلیج فارس منطقه‌ای مهم برای انگلیسی‌ها

تا این دوره یعنی تقریبا اوایل سال 1800 میلادی نقشه‌های مختلفی توسط دریانوردان و جغرافی‌دانان ابرقدرت‌های آن دوره به تصویر کشیده شده بود اما همانطور که بسیاری از مورخان تاکید دارند اهمیت استراتژیک مناطق در واقع تعیین کننده توجه دولت‌های مختلف به نقشه‌های دقیقی از آن منطقه بود که تنگه هرمز و خلیج همیشه فارس نیز یکی از آن مناطق استراتژیک برای دیگران بود.
در این دوره انگلیسی‌ها با توجه به حضور گسترده خود در هندوستان و همچنین دیگر کشورهای خاورمیانه در تلاش بودند تصویری دقیق و واقعی از خلیج فارس و تمامی عوارض آن در اختیار داشته باشند به این ترتیب حاشیه نویسی‌های نقشه‌های قبلی در اوایل سال 1800 میلادی و اصلاح نقص‌ها آغاز شد و در نهایت سال 1820 نقشه‌ای برپایه اطلاعات انگلیسی‌ها ترسیم شد.
فعال شدن کمپانی هند شرقی در این زمینه اصلی‌ترین دلیل انگلستان بود تا با استفاده از تخصص دریانوردان خود راهی برای حضور در دیگر نقاط منطقه به دست آورد به این ترتیب در سال 1830 میلادی کاپیتان براکس مدیر این کمپانی در جمع‌آوری اطلاعات یاد شده از طریق نقشه ترسیم شده به دست «ام هوتون» در سال 1823 میلادی اقدام کرد.
دقت عمل و اهمیت اطلاعات جزئی برای کمپانی هند شرقی در نقشه دوم کاملا محسوس است به صورتی که می‌بینیم جزئیات ثبت شده در نقشه‌های بعد یک به یک بیانگر آن است که بخش‌های بیشتری از منطقه توسط کمپانی هند شرقی کاوش شده است اما نکته‌ای طلایی در تمامی این نقشه‌ها و اسناد این است که در تمامی سندهای یاد شده نام خلیج فارس بارها تکرار شده و هم اکنون تمام این سندها در بریتانیا و موزه نیروی دریایی نگهداری می‌شود تاجایی که کارشناسان براین باورند این اسناد در واقع جعل نام خلیج فارس را غیر ممکن کرده است.

تمامی نقشه‌های مربوط به کمپانی هند شرقی هم اکنون در کتابخانه ملی بریتانیا نگهداری می‌شود

عماد عزتی / جام جم آنلاین

منابع:

http://www.catnaps.org/islamic/history.html

TRIGONOMERTICAL PLAN of the HARBOUR OF GRANE OR KOWEIT in the GULF OF PERSIA. By Lieutts. J.M. Guy and G.B. Brucks, H.E.I.C. Marine’