آتش‌بس

یک ترکیب مرگبار!

چهارشنبه‌سوری، یکی از آیین‌ها و جشن‌های سالانه ایرانیان قدیم است. ایرانیان در آخرین سه‌شنبه سال خورشیدی به استقبال نوروز می‌روند. در سال‌های اخیر، جشن‌هایی که در سال‌های پیشتر، یک جشن ساده و دارای آتش بازی محدود بوده، به‌طور گسترده به سمت وسایل غیر قانونی یا مواد منفجره دست‌ساز توسط جوانان تغییر ماهیت داده است‌. هرساله افراد زیادی، بخصوص بچه‌ها و جوانان، بر اثر مواجهه با وسایل آتش‌بازی به طور جدی آسیب می‌بینند. این آسیب دیده‌ها در بیمارستان بستری می‌شوند و در جشن سال نو دور از خانواده خود هستند. بسیاری از آسیب‌های ناشی از این آتش‌بازی‌ها به ناتوانی دائمی مانند قطع عضو یا کوری و مشکلات طولانی‌مدت در زندگی فرد منجر می‌شود‌. جو چهارشنبه آخر سال به گونه‌ای است که انگار هر کس آتشی برپا نکرد از دیگران عقب مانده و برخی با روشن کردن آتش‌های بزرگ منجر به خارج شدن کنترل حریق از دست افراد می‌شوند.

عده‌ای مواد آتش‌زا نظیر فشفشه، بالون، دارت و... به روی درختان، پشت‌بام، خودروها و... پرتاب می‌کنند در حالی که ممکن است این مواد به روی اشیا و قسمت‌های قابل حریق بیفتد و حوادث جبران‌ناپذیری را به بار بیاورد.

ناآگاهی از خطرات جدی مواد محترقه هرساله به مرگ و زخمی شدن افرادی که با این مواد سر و کار دارند منجر می‌شود و اغلب قربانیان این حوادث جوانان کم سن سالی هستند که تجربه و آگاهی لازم در خصوص اطلاعات شیمیایی و ایمنی مواد محترقه را ندارند. تمامی کسانی که در این روز دچار حادثه‌های دلخراش می‌شوند ابراز پشیمانی کرده و بر اساس ذوق و شوق‌های جوانی دست به این گونه لذت‌های زود گذر و تلخ و جبران‌ناپذیر می‌زنند‌. تغییر در رویه فرهنگی و بالابردن آگاهی و اطلاعات شهروندان بویژه برگزاری برنامه‌های شاد و متنوع توسط مسئولان شهری در فضاهای امن و مناسب می‌تواند ساعاتی خوش را به بهترین نحو و بدون هرگونه خطری فراهم کند .

هرگونه بی‌توجهی به نکات ایمنی و سهل‌انگاری در برپایی مراسم چهارشنبه‌سوری می‌تواند زیان‌های جانی و مالی سنگین و غیر‌قابل جبرانی در پی داشته باشد.

سازمان آتش‌نشانی تهران به عنوان متولی حفظ و تأمین ایمنی، بر این باور است که تغییر در عملکرد جوامع، متأثر از تغییر در فرهنگ و رویکرد آنهاست. این سازمان با توسعه ایستگاه‌ها و ارائه آموزش‌های لازم به شهروندان، به فراگیر کردن فرهنگ ایمنی و مشارکت نهادهای اجتماعی بویژه خانواده‌ها با هدف تأثیرگذاری مثبت و پیشگیری از حوادث در گستره جامعه اقدام می‌کند.

ترقه دست‌ساز به نام اکلیل سرنج

اکلیل سرنج، مواد محترقه دست‌سازی که این روزها توسط جوانان مورد استقبال قرار گرفته است .

پودرآلومینیوم (اکلیل)

آلومینیوم فلزی نرم و سبک، اما قوی است. با ظاهری خاکستری و لایه نازک اکسایش نقره‌ای مات که بر اثر برخورد با هوا در سطح آن تشکیل می‌شود. این عنصر غیرمغناطیسی، بدون جرقه، دومین فلز چکش‌خوار و ششمین فلز انعطاف‌پذیر است و حالت فیزیکی آن به صورت پودر است که به پودر آلومینیوم معروف است.

پودر آلومینیوم در صنعت، محصولات الکتریکی، دکوراسیون و پوشش‌های بازتابنده، جوهرهای چاپ و بسیاری از انواع مواد منفجره و وسایل آتش‌بازی کاربرد دارد.

سرنج

تتراکسید سرب ماده‌ای از خانواده اکسیدهای سرب است که به رنگ قرمز آجری یافت می‌شود، تتراکسید سرب (سرنج) ماده‌ای اکسیدکننده، سرطان‌زا، سمی و منفجره است. هنگام حمل و نقل آن باید بسیار دقت شود. سرنج بیشتر در صنعت رنگ سازی دیده شده که به عنوان ماده ضدزنگ استفاده می‌شود و به دلیل خطرناک بودن این ماده امروزه کمتر از آن در صنعت رنگ‌سازی استفاده می‌شود.

موادی که در ساخت نارنجک‌های دست‌ساز مورد استفاده قرار می‌گیرد مخلوطی از اکسید سرب (سرنج) و پودر آلومینیوم (اکلیل) است که ترکیب این دو ماده آمادگی لازم برای احتراق و انفجار را دارد و فقط کمی حرارت برای این واکنش لازم است که در اثر تامین گرمای واکنش، به وسیله سنگریزه‌های موجود در نارنجک‌های دستی انفجار صورت می‌گیرد.

7 توصیه برای سوخته‌ها

شایع‌ترین حادثه‌ای که در چهارشنبه‌سوری رخ می‌دهد، سوختگی درجه یک (سطحی) است، ولی سوختگی‌های درجه 2 (شدید) و درجه 3 (شدیدترین نوع سوختگی) نیز در حوادث چهارشنبه‌سوری زیاد دیده می‌شود. درد، تورم، تاول و قرمزی پوست از مهم‌ترین نشانه‌های سوختگی است. در میان نواحی مختلف بدن معمولا سوختگی دست از بقیه شایع‌تر است و پس از آن، سوختگی صورت و تنه. قطع عضو و عفونت ثانویه، دو عارضه خطرناک از میان عوارض زودرس سوختگی محسوب می‌شود و اختلال اعصاب و روان، بویژه افسردگی، یکی از عوارض دیررس سوختگی است. اگر شدت سوختگی خیلی زیاد باشد، حتی گاهی ممکن است کار مصدوم به مرگ نیز بینجامد.

خطر سوختگی و 7 توصیه

اگر در این ایام، با مصدومی رو‌به‌رو شدید که دچار سوختگی ناشی از مواد محترقه شده بود، از توصیه‌های زیر کمک بگیرید.

خونسردی خود را حفظ کرده و با شماره 115 اورژانس تماس بگیرید. سپس مصدوم را آرام کنید و شرایط عمومی او را مورد ارزیابی قرار دهید. از باز بودن راه‌های هوایی و تنفس طبیعی او مطمئن شوید. صدایش بزنید یا تکانش بدهید تا از هوشیاربودنش اطمینان حاصل کنید. اگر بیهوش است، سر او را عقب بکشید تا زبانش باعث انسداد را‌ه‌های هوایی‌اش نشود.

محل سوختگی را با آب سرد و تمیز، حداقل به مدت ده دقیقه، بشویید و انگشتر، النگو، کمربند، ساعت، زیورآلات و وسایل تنگ و فشارنده را خارج کنید.

اگر لباس مصدوم روی عضو سوخته را پوشانده، آن را از بدنش خارج کنید و اگر لباسش به پوست ناحیه سوخته چسبیده است، دورتادور آن را تا محل چسبیده به بدن قیچی کنید.

تاول‌ها را نترکانید چون آنها مانند پانسمانی مناسب در محل سوختگی عمل می‌کنند و آن ناحیه را از آلودگی‌های محیطی در امان نگه می‌دارند. فقط درصورتی باید محل سوختگی را به طور کامل پاکسازی کرد که سوختگی شیمیایی اتفاق افتاده باشد، اما این پاکسازی هم صرفا باید به وسیله پزشکان و در شرایط استریل انجام شود.

با گاز استریل یا یک پارچه تمیز بدون کرک، محل سوختگی را آرام بپوشانید و هرگز از خمیردندان، سیب‌زمینی رنده شده و روغن برای تسکین درد و بهبود سوختگی استفاده نکنید.

برای درمان و پانسمان سوختگی باید به یک مرکز بهداشتی یا درمانگاه مراجعه کنید. در سوختگی‌های سطحی می‌توانید با استفاده از پمادهای سوختگی و پوشاندن محل سوختگی با یک پارچه تمیز یا گاز استریل، اقدام کمکی اولیه را انجام دهید تا در زمان مناسب، مصدوم را به مرکز درمانی برسانید، اما در سوختگی‌های شدید و عمیق باید بلافاصله با اورژانس (115) تماس بگیرید.

نتیجه گیری و پیشنهادها

در صورت بروز هرگونه حریق یا حادثه ضمن حفظ خونسردی در اسرع وقت با شماره تلفن 115 مرکز مدیریت حوادث و فوریت‌های پزشکی و 125 ستاد فرماندهی سازمان آتش‌نشانی تماس گرفته و مراتب را با ذکر نوع حادثه و نشانی دقیق اطلاع دهید.

نباید آتش را در مجاورت خودروها، پارکینگ‌ها، درختان و در فضای سبز روشن کرد، پریدن از روی آتش نیز سنت دیگری است که در این شب انجام می‌شود، اما باید توجه داشت لباس‌های گشاد، دنباله‌دار و ... مناسب پریدن از روی آتش نیستند.

نظارت خانواده‌ها هنگام برگزاری این مراسم و دور نگه داشتن مواد محترقه ا ز دسترس کودکان می‌تواند از بسیاری از این آسیب‌ها جلوگیری کند. از طرف دیگر با توجه به این که نوجوانان بیشترین موارد آسیب‌ها را به خود اختصاص می‌دهند، مراقبت بیشتر در جهت جلوگیری از بروز این آسیب‌ها با استفاده از وسایل استاندارد و بی‌خطر و آموزش استفاده صحیح از این مواد از طریق خانواده، مدارس و رسانه‌ها در کاهش این قبیل آسیب‌ها نقش مهمی را به عهده خواهند داشت.

یک شب هیجان، یک عمر پشیمانی

یکی از دستانش را چند روز قبل از چهارشنبه آخر سال 94 در حال درست کردن نارنجک‌های ویژه چهارشنبه‌سوری از دست داده و مدت‌ها خانه‌نشین شده است. برای لحظاتی شادی در اوج جوانی، هم دست خود را از دست می‌دهد و هم کارش را.

محمد می‌گوید: زمانی به زندگی بازگشته که با یکی از معلولان موفق سازمان بهزیستی آشنا می‌شود و از آنجا مسیر زندگی اش تغییر می‌کند.

وی در ارتباط با روزی که به‌دلیل درست کردن نارنجک، دست خود را از دست داده، به میزان گفت: از بچگی علاقه خاصی به مراسم چهارشنبه‌سوری داشتم و به این خاطر که در محله ما واقع در نارمک مراسم چهارشنبه سوری بسیار پر خطر برگزار می‌شد هر کدام از جوانان کاری می‌کردند که نشان دهند مواد محترقه شان بهتر از دیگری است. آن سال که حادثه برایم رخ داد، تصمیم گرفتم خودم نارنجک دست‌ساز درست کنم. با یکی از دوستانم مقداری اکلیل سرنج خریدیم و به خانه ما رفتیم. کسی در خانه نبود و بهترین زمان برای تهیه نارنجک‌ها بود. به اتاق خودم رفتم، دست به کار شدیم و با دقت اکلیل سرنج‌ها را با نسبتی مشخص آماده کردیم. حجم اکلیل سرنج‌هایی که خریداری کرده بودیم زیاد بود. می‌خواستیم برای بچه‌های یک محله نارنجک درست کنیم. بیش از 30 نارنجک را درست کرده بودیم که یکباره انفجار رخ داد. دیگر متوجه چیزی نشدم.

وی می‌افزاید: با وضعیت بسیار بدی به بیمارستان منتقل شدم. آنجا بود که تازه فهمیدم یکی از دستانم قطع شده و دوستم نیز تا حدود زیادی آسیب دیده بود. تا مدت‌ها حتی توان خارج شدن از خانه را هم نداشتم. خجالت می‌کشیدم که چرا آن‌قدر بی‌فکر عمل کرده بودم و برای چند لحظه شادی، آینده خودم را خراب کرده‌ام. دیگر به محل کارم نرفتم و درس و دانشگاه راه هم رها کردم.

انفجار در مدرسه

دو هفته به عید مانده اما جای فاطمه در کلاس درس خالی است. کوچ از این بیمارستان به آن بیمارستان به امید دستیابی به حداقل معیارهای سلامت و از دست ندادن دست و پایش، جایگزین انتظار شیرین روزهای پایانی اسفند برای از راه رسیدن سال نو شده است. پدرش می‌گوید: دخترم دست راستش را از دست داده است. بافت‌های دست چپ و پای چپ نیز از بین رفته، اما خوشبختانه خون‌رسانی وجود دارد بنابراین می‌خواهند فاطمه را به اتاق عمل ببرند شاید بتوانند بافت‌ها را به هم وصل کنند. به عصب چشم چپ فاطمه نیز ترکش خورده و در شبکیه خون جمع شده و قرنیه سوخته است. با وجود تمام این مصیبت‌ها باز هم خدا را شاکریم که دخترم بعد از مدت‌ها صحبت نکردن کمتر از 24 ساعت است توانایی حرف زدن را به‌دست آورده است.

فاطمه پس از کسب قدرت تکلمش درباره روز حادثه می‌گوید: انگشتانم را روی زمین دیدم که تکه تکه شد و حتی می‌دانم دست راستم قطع شده است. روز حادثه در کتابخانه مدرسه می‌خواستم میخی را برای نصب تابلو به دیوار بکوبم، داخل اتاق چیزی شبیه به یک سنگ دیدم. آن را برداشتم و روی میخ که کوبیدم ناگهان منفجر شد انگار قیامت شد.

همکاری با پلیس برای کاهش حوادث سه‌شنبه آخر سال

نبود شناخت از مفهوم زندگی اجتماعی و وارونه کردن برخی سنت‌های قدیمی در کشورمان از سوی برخی افراد در جامعه باعث نارضایتی، سلب آرامش و آسایش مردم می‌شود . یکی از موارد این سلب آسایش‌ها را می‌توان در زمان مراسم سه‌شنبه آخر هر سال بوضوح دید.

خانواده‌ها باید در کنار فرزندانشان این مراسم را مدیریت کنند تا کمترین آسیب جدی و غیرقابل جبران برای آنها و فرزندانشان رخ دهد. پلیس در چنین روزهایی همانند بقیه روزهای سال در کنار مردم و خانواده ‌ها قراردارد، این مراسم را هدایت می‌کند تا اتفاقات جبران‌ناپذیر و مشکلات و خساراتی برای مردم رخ ندهد و امنیت آنها تامین شود.

پلیس همیشه در این‌باره به مردم هشدارهای لازم را داده که برای حفظ جان، مال، آرامش و آسایش روانی خود در جامعه بویژه در چنین زمان‌هایی مانند مراسم چهارشنبه‌سوری هماهنگی‌های لازم را با ماموران انتظامی داشته باشند. این در حالی است که پلیس خطوط قرمزی هم دارد. ماموران بخصوص در بوستان‌ها، پارک‌های سطح شهر و معابر عمومی حضور دارند و با افرادی که نظم عمومی را برهم بزنند و آسایش و امنیت را از مردم سلب کنند برخوردقاطعانه خواهد داشت و اجازه هیچ‌گونه ناهنجاری را به این متخلفان نمی‌دهد.

مردم هم برای برقراری نظم و امنیت بیشتر در آخرین شب چهارشنبه سال باید همکاری لازم را با پلیس داشته باشند. برای نمونه معابر را سد نکنند، به فکر بیماران باشند، باعث ناراحتی نشوند، از شلوغ کردن فضای خیابان‌ها خودداری کرده و طوری رفتار نکنند که باعث شود افرادی که در شغل‌های امدادی و خدمت‌رسانی برای شهروندان هستند نتوانند بموقع به ماموریت هایشان اعزام شوند. امیدواریم مردم همکاری لازم و خوبی را با پلیس داشته باشند که شاهد کاهش اتفاقات تلخ در آخرین شب چهارشنبه سال باشیم.

شروع فرهنگ‌سازی از خانواده‌ها

در جامعه شاهد برخی تغییرات در فرهنگ اجتماعی‌مان هستیم. تا به حال شده به این فکر کنیم چرا برخی بازی‌هایی که در جامعه وجود دارد، به سمت و سوی بازی‌های خشونت‌آمیز رفته است؟ در جامعه می‌توان استفاده و گرایش به بازی‌ها را به دو بخش تقسیم کرد. گروهی تمایل دارند بازی منعطف داشته باشند اما گروهی دیگر بازی‌های خشونت‌آمیز را دوست دارند و از آن استفاده می‌کنند.

می‌توان گفت کودکان و نوجوان‌هایی که گرایش به بازی‌های منعطف دارند، جزو افرادی هستند که روابط اجتماعی خوبی دارند، رشد فکری خوبی می‌کنند، گرایش به روحیه جمعی و صلح‌طلبی در آنها وجود دارد. آنها به رشد اجتماعی مطلوب می‌رسند. اما گروه بعدی که بازی‌های خشونت آمیز را برای استفاده در نظر می‌گیرند رفتارشان برعکس کودکان و نوجوانی است که بازی‌های منعطف را دوست داشته و از آن استفاده می‌ کنند. این گونه فرزندان رشد اجتماعی درستی نخواهند داشت. آنها گرایش به رفتارهای پرخطر و خشمگین پیدا می‌کنند بویژه زمانی که از بازی‌های خشن رایانه ای استفاده می‌کنند. نمود بازی‌های خشونت بار رایانه‌ای را که از آن استفاده می‌کنند می‌شود بوضوح در نوع رفتار ظاهری و رفتار اجتماعی آنها با دیگران و گروه همسالان آنها مشاهده کرد. بالطبع، این گونه رفتارهایی که از آن به عنوان ناهنجاری‌های اجتماعی یاد می‌کنیم در وجود آنها وجود دارد و آنها در اجتماع آن را از خود بروزمی دهند.

می‌توان گفت این‌گونه افراد که پرخاشگری می‌کنند، هیجانات خود را در شرایط فکری و فیزیکی پر خطر نمایش می‌دهند. یکی از مواردی که آنها خشونت خود را در آن بروز می‌دهند مراسم چهارشنبه‌سوری است.

برای این‌که این مراسم بدرستی برگزارشود همه ارگان‌ها باید پای کار بیایند و آموزش‌های لازم و پیشگیرانه را بدهند و آن را اجرایی کنند. علاوه براین که مدارس در این‌گونه موارد آموزش‌های لازم را به دانش‌آموزان می‌دهند خود خانواده‌ها نیز باید در کنار آموزش و پرورش، آموزش‌های لازم را به فرزندان بدهند تا آنها با خطرات احتمالی استفاده از موادمحترقه و خسارت‌های جانی و مالی که در استفاده از آن می‌‌تواند برایشان رخ دهد، آگاهی پیدا کنند تا دچار حوادث تلخ و جبران‌ناپذیر نشوند. خانواده‌ها نظارت بیشتری باید در رفتارو نحوه عملکرد فرزندشان داشته باشند. این آموزش‌ها صرفا نباید به روزهای پایانی سال و مراسم آخرین سه‌شنبه سال معطوف شود بلکه این آموزش‌ها باید در همه طول سال به فرزندان داده شود . در این زمینه همیشه دستگاه انتظامی، امنیتی و قضایی پیشگام بوده و نظارت کاملی برای بهتر شدن رفتار اجتماعی داشته‌اند اما باید خانواده ها، خود فرزندان و بقیه ارگان‌های وابسته همکاری لازم را با سه ارگان فوق داشته باشند تا بتوان یک جامعه بهتر و سالم‌تر داشته باشیم.

در چند سال اخیر شاهد آن هستیم که رسانه‌ها با تهیه و پخش برنامه‌های هشداری برای کاهش آسیب‌ها و خسارت‌های ناشی از اتفاقات آخرین شب چهارشنبه سال گام‌های مثبتی برداشته‌اند که همین امر می‌تواند به آموزش خانواده‌ها کمک کند اما با این اوصاف ما هنوز با برخی افراد با خرده فرهنگ‌هایی در جامعه روبه‌رو هستیم که به هشدارهایی که به آنها داده می‌شود توجهی نمی‌کنند که همین امر می‌تواند باعث بروز خسارت و مشکلاتی برای آنها شود. این گونه افراد به سمت و سویی قدم برمی دارندکه پر خطر است و کارهایی پر خطر و خشونت آمیزی که آنها در جامعه مرتکب می‌شوند، علاوه براین که جان خود این افراد را به خطر می‌اندازد باعث می‌شود جان، مال و زندگی دیگران نیزدر جامعه به خطر بیفتد. اگر ما در جامعه بتوانیم بدرستی آسیب‌شناسی کنیم، آموزش‌های لازم به فرزندانمان بدهیم، مهارت‌های اجتماعی آنها را گسترش دهیم تا بتوانند با رخدادهایی که در جامعه برایشان به وجود می‌آید مقابله کنند، مهارت اجتماعی آنها تقویت شود، رفتارهای خشونت آمیز آنها را کنترل کنیم و در هر موقعیتی به آنها آموزش ‌های درست و لازم داده شود، آن کودک و آن جوان متوجه نتیجه رفتاری که می‌خواهد در جامعه از خود بروز دهد می‌شود، عواقب آن را درک می‌کند و کمتر به سمت وسویی می‌رود که برای خود و دیگران حادثه آفرین باشد.