آمریـکا هیچ‌گاه برجـام را منتفی نخواهد کرد

در این میان به اذعان تمام کارشناسان، جمهوری اسلامی ایران باید هر گونه بدعهدی آمریکا را جدی گرفته و اقدامات متقابل را انجام دهد.

لزوم توجه به اقتصاد مقاومتی، همچنین لحاظ کردن منافع کشورمان در زمینه صنعت هسته‌ای و موارد مربوط به محدودیت‌ها، بازرسی‌ها و پروتکل الحاقی از مواردی است که حسین آب‌نیکی، رئیس سابق مرکز توسعه سازمان انرژی اتمی، در جهت اقدامات مناسب ایران به آن اشاره می‌کند.

تحلیل شما از رفتار آینده ترامپ نسبت به برجام چیست؟

آمریکا برجام را به صورت کامل منتفی نخواهد کرد. اما نکته مهم این است که این کشور از ابتدا به دنبال ایجاد تعهدات حداکثری برای ما بود و به طور شفاف هم به تعهدات ما در برجام اشاره شده است اما در مقابل، تعهدات آمریکا در برجام به صورت ضمنی و قابل تفسیر ذکر شده است. تعهدات مربوط به آمریکا که عمدتا در حوزه اقتصادی است کاملا مبهم و
دو پهلوست، این کشور از ابتدا در تعهداتش جای هر گونه فرار از انجام آن را باز گذاشته است. آمریکا از ابتدای توافق تا امروز به آن پایبند نبوده و اجرای توافق را دنبال نمی‌کند و در عین حال به طور مکرر برجام را نقض می‌کند.

نقض عهدهای مکرر آمریکا در حالی است که برجام به منظور تعهداتی برای برداشتن تحریم‌ها بود اما در عمل نه تنها برداشته نشد، بلکه تحریم‌های جدیدی نیز در نوبت‌های مختلف علیه کشورمان اعمال شد. در واقع نقض برجام استراتژی بود که از ابتدای توافق از سوی آمریکا دنبال می‌شود.

استراتژی دیگر آمریکا در مورد برجام این بود که به مرور خواسته‌های خود را توسعه دهد، در بخش حوزه اجرای تعهدات شاهد زیاده‌خواهی آنها و انجام بیش از اندازه تعهدات از سوی کشورمان بودیم که تا کنون نیز ادامه دارد، ایران در عمل بیش از تعهدات خود عمل کرده است. البته باید به این نکته هم اشاره کنم که حتی در صورت ادامه این روند یعنی انجام تعهدات از سوی ما و نقض عهد آنها، باز هم آمریکا گام دیگری به جلو بر خواهد داشت.

آمریکا علاوه بر اجرای تعهدات از سوی جمهوری اسلامی ایران به دنبال باج‌های جدید است، به این معنی که طبق برجام تعهدات ما باقی بماند اما آنها ادعا کنند که برجام را به صورت فعلی قبول نداریم. یعنی آن بخش از تعهدات مربوط به خود را قبول ندارند، در این صورت تعهدات آنها بشدت کاهش می‌یابد. به این ترتیب و در عمل در کنار اجرای تعهداتمان باید امتیازات بیشتری نیز در حوزه هسته‌ای، غیر هسته‌ای و منطقه‌ای بدهیم. این روند تاکنون و در عمل از سوی آمریکا وجود داشته است، بنابراین حتی اگر تن به مذاکره مجدد بدهیم - که البته به‌هیچ‌وجه چنین کاری نخواهیم کرد - باز هم آمریکا این روند را ادامه خواهد داد تا ما را گام به گام به عقب نشینی بیشتر وادار کند تا به این ترتیب آنچه در عمل در زمینه نابودی هسته‌ای ما و انجام دوباره مذاکره با دست خودمان بود، قادر به انجامش باشند. به این معنی که در صحنه مذاکره با رعب، وحشت و تحریم‌های اعمالی به منافع نامشروع خود دست یابند.

در این زمینه جمهوری اسلامی ایران باید چگونه عمل کند تا در بازی آمریکا گرفتار نشود؟

با توجه به این که آمریکا از ابزار اقتصادی برای تحت فشار قرار دادن ایران استفاده کرده است، کشورمان باید به اقتصاد مقاومتی اهمیت بسیاری دهد در غیر این صورت می‌تواند برای ما دردسر ایجاد کند و ممکن است به واسطه این فشارها باز ایران را به میز مذاکرات بکشانند. بنابراین باید پشتوانه اقتصادی قوی داشته باشیم.

در ضمن در جریان مذاکرات هسته‌ای تیم اقتصادی قوی نبود و در صحنه عمل پشتوانه اقتصادی مهمی را برای مذاکره‌کنندگان فراهم نکردیم، این استراتژی مهمی است که بارها از سوی رهبری نیز تاکید شده و شعار نیست. همچنین از طرف دیگر باید موضع بسیار جدی در مقابل اقدامات آمریکا در مقابله با نقض برجام و عدم انجام تعهداتش اتخاذ کنیم. موضعی که مدتی در طول دوران مذاکرات هسته‌ای داشتیم به نوعی توجیه رفتار نا مناسب آمریکا بود، به این معنی که برخی دست‌اندرکاران مذاکره‌کننده کشورمان با مواجه شدن با تحریم‌های جدید از سوی آمریکا می‌گفتند همان تحریم‌های قبلی بوده و جدید نیست.

بنابراین این شیوه دیگر نباید ادامه پیدا کند، بلکه هر گونه نقض عهد باید جدی گرفته شود و آن را انعکاس داده و در افکار عمومی تبیین کنیم. باید در فضای دیپلماسی عمومی کار کنیم و در عمل هم باید اقدامات متناسب و متقابل را انجام دهیم و به هیچ وجه نمی‌توانیم کوتاه بیاییم.

همچنین بخش جدی‌تر در زمینه اقدامات متقابل از سوی کشورمان می‌تواند در زمینه صنعت هسته‌ای و مربوط به محدودیت‌ها، بازرسی‌ها و پروتکل الحاقی باشد و در این موارد عقب‌نشینی کنیم اقدامات قاطعی انجام دهیم تا آنها بدانند اگر قرار بر ادامه فشار است ما هم می‌توانیم حرکت متقابل داشته باشم.

این روزها و بعد از سخنرانی ترامپ علیه برجام شاهد حمایت جدی اروپاییان از برجام هستیم، تا کجا شاهد ادامه این حمایت‌ها از برجام خواهیم بود ؟

موضع مخالف اروپاییان علیه ترامپ از یک جهت مثبت است، اما متاسفانه در عمل شاهد همکاری جدی بانک‌های اروپایی پس از اجرایی شدن برجام با ایران نبودیم و چالش جدی ما در تحریم‌ها با بانک‌های اروپایی بود. باید به اروپاییان تاکید کنیم که همه باید به برجام عمل کنند و عدم اجرایی شدن تعهدات آمریکا پذیرفته نیست.

طرف اروپا مستقل از آمریکا متعهد شده است، ما هم باید به طور جدی این موضع را مطالبه کنیم. حمایت زبانی اروپا از برجام هر چند خوب است و باید باشد، اما باید پیگیری کنیم تا آنها اقدامات عملی داشته باشند و در این زمینه جدی باشند.

در صورتی که آمریکا به دنبال ایجاد چالش بیشتر در مورد ایران باشد، باید به اروپا در جهت عمل به تعهداتش به صورت کامل فشار آوریم.

مریم شریف‌زاده