دغدغه‌ هایمان را درمان کنیم!

دسترسی آزاد و سریع به اطلاعات هرچند درست یا نادرست محصول فضایی است که در این روزها «مجازی» خطاب می شود و همه افراد با هر نوع سلیقه و تفکری در هر سن و سالی می توانند به انبوهای از داده ها در کمتر از ثانیه دسترسی پیدا کنند.

به مراتب می توان گفت به مرور زمان روزنامه ها و آثار مکتوب جای خود را تا حد زیادی به سایت ها و خبرگزاری ها داده اند و امروز نیز شبکه های اجتماعی و موبایلی در عصر ارتباطات و رسانه خودنمایی می کنند و به معنای واقعی کلمه فضای مجازی را شکل داده اند.

در این باب چند نکته قابل تأمل است که یادآوری آن خالی از لطف نیست. آیا دریافت هر اطلاعاتی به ما اجازه قضاوت راجع به دیگران می دهد؟ آیا فضای مجازی منبع موثق برای تصمیم گیری به شمار می آید؟ آیا می توان بدون ابزارهای اطلاعاتی و ارتباطی از جمله تلگرام، اینستاگرام، توئیتر و ... زندگی کرد یا نه؟

1)طبق آموزهای اسلام و بر اساس فرمایش ائمه اطهار(ع) قضاوت در تمام شئون نهی شده است و انسان نمی تواند چنین عملی را انجام دهد. همچنین اگر کسی خطایی هم مرتکب شد نباید آن را فاش کرد چرا که اگر این کار اشاعه منکر محسوب می شود. امیرالمونین (ع) می فرمایند:قضاوتی که بر اساس حدس و گمان باشد عادلانه نیست.

امام صادق (ع) نیز در منتخب میزان الحکمه می فرمایند: از داوری کردن بپرهیزید ؛ زیرا داوری در حقیقت از آنِ امامی است که در قضاوت دانا باشد و در میان مسلمانان به عدالت حکم کند ؛ از آنِ پیغمبر یا وصیّ پیغمبر.

لذا ابزارهای ارتباطی اگر در راستای بردن آبرو و قضاوت دیگران به کارگیری شود نه تنها از ماهیت اصلی خود که وظیفه به کمال رساندن انسان ها در قرن 21 را دارد در واقع تبدیل به ابزاری می شود که انسان را به ضلالت و گمراهی می کشاند. که البته در روزهای اخیر کم شاهد این ماجرا نبودیم از مجری شناخته شده صدا و سیما در خارج از کشور گرفته تا به زبان افتادن نام برخی از مداحان که بازار شایعات و قضاوت ها و داوری ها را گرم کرد و عده ای نیز با استفاده از همین ابزار به شایعه پراکنی و قضاوت! پرداختند. البته از این نکته مهم نباید غافل شد که سوء استفاده عده ای از نام این افراد در راستای تخریب ارزش ها و اعتقادات مذهبی قابل چشم پوشی نیست و به اصطلاح به ماهیت اصلی خود یعنی دشمنی! پرداختند.

2) مورد دوم اطمینان از موثق بودن اطلاعات است که باید قبل از هر تصمیم گیری یا داوری کردن به آن پی ببریم. یقینا تصمیم گیری و تفکر بر اساس اطلاعات غلط آینده ای اشتباه و نادرست را رقم می زند و این نکته ای حائز اهمیت است. به طور منطقی کانال های تلگرامی، صفحه های مجازی و امثال ذلک می توانند کمک بسیار زیادی در راستای آموزش، سرگرمی و همچنین جریان سازی و هدایت و رهبری یک جریان انجام دهند چرا که این موارد از ماهیت های اصلی رسانه به شمار می آید، اما خلاء اطلاع رسانی کامل و درست که این مورد نیز از مولفه های اصلی کارکرد رسانه ها به شمار می آید در فضای مجازی به شدت احساس می شود. و به نظر تنها راه برای جبران این خلأ تایید اطلاعات دریافتی از منابع رسمی و تریبون های معتبر می باشد که باید برای تبیین این مهم آموزش های درست و فرهنگ سازی به ویژه توسط رسانه های دیداری و شنیداری صورت گیرد.

3) اما نکته مهم وجود چنین شبکه های اطلاع رسانی با این نوع کارکرد است که این روزها بسیاری از افراد به آن دسترسی دارند. دغدغه هایی که از این شبکه ها شکل می گیرد قابل تأمل است. دغدغه هایی مثل اینکه چرا فلان مجری تلویزیون در خارج از کشور بی حجاب است؟! در این حالت به فرض اگر زن مسلمانی حجاب از سر بردارد تنها مسئله ای که دغدغه نمی شود اشاعه تصویر و فیلم این زن مسلمان است که در اصل اشاعه منکر است و به سادگی از آن عبور می کنیم! بردن آبرو و حیثیت افراد به وضوح مصداق حق الناس است و این یعنی گناه کبیره!. در صورتی که کار درست مطمئن شدن از تمام جوانب و اظهار نظر خود شخص درباره مسئله مورد نظر می باشد که البته این نیز دلیل قضاوت دیگران نیست و فقط صرف مطمئن شدن از درستی ماجرا است.
طبق سخن بزرگان اگر کسی کار غلطی را توجیه کرد ازش بپذیر و اگر هم قادر یه تئجیه نبود باید برای آن کار توجیه تراشید! لذا پایبند بودن بودن به اخلاق در چنین فضایی که به هیچ عنوان امنیت ندارد بسیار مهم است که انشاءلله مورد توجه همگان قرار گیرد.

علیرضا بهرامی مجد - کارشناس فرهنگی و رسانه