نقش عرضه اولیه سهام شرکت‌ها در خروج بورس از رکود

بازدهی شاخص کل طی یک سال اخیر صرفا 7 درصد بوده و صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام، کمتر از 3 درصد بازدهی داشته‌اند. حجم معاملات بشدت کاهش داشته و در اغلب روزهای معاملاتی، حجم معاملات خرد کمتر از 50 میلیارد تومان است.

رخوت و بی‌انگیزگی در تمام بخش‌های بازار کاملا مشهود است و بجز جمعیت اندکی از نوسان‌گیران و سفته‌بازان، اکثریت بازار رضایتی از اوضاع ندارند. هر از گاه سهام یا صنعتی با اقبال معامله‌گران مواجه می‌شود، ولی این اتفاق موقت بوده و پس از یکی دو روز به فراموشی سپرده می‌شود.

در این شرایط تنها سرمایه‌گذاران و سهامداران متضرر نمی‌شوند، بلکه تبعات این رکود، تمام ارکان بازار را درگیر می‌‌کند. بسیاری از ناشران در تامین مالی از بازار سرمایه مشکل دارند، صنعت کارگزاری با زیان عملیاتی مواجه بوده و حاشیه سود فعلی این صنعت بسیاری از طرح‌های توسعه را مسکوت نگاه داشته است، حجم جرایم و تخلفات افزایش داشته و سازمان بورس روزانه با حاشیه‌های متعددی درگیر است، حجم اختلافات به بالاترین سطح رسیده و حتی در رسانه‌ها هم شوق و شور سابق دیده نمی‌شود.

در این میان هر یک از کارشناسان نظر خاصی دارند؛ عده‌ای چشم به راه مساعدت دولت و حمایت از بازار سرمایه بوده و عده‌ای شرایط فعلی را طبیعی و انعکاسی ناشی از شرایط اقتصاد ملی می‌دانند.

واقعیت این است که تاکنون تمام تلاش‌های فعالان و مسئولان برای برون رفت از رکود، نتیجه‌ای درپی نداشته است. متولیان بازار سرمایه از تمام اهرم‌های خود برای ترغیب سرمایه‌گذاران به تزریق نقدینگی به بازار، استفاده کرده‌اند و به موازات آن برای جلوگیری از خروج نقدینگی تلاش وافری صورت می‌گیرد.

در همین خصوص چند ماهی است که شاهد عرضه اولیه در بورس‌ها نیستیم و با وجود این که چند شرکت بزرگ و پرپتانسیل آماده ورود به بورس هستند، مسئولان به صورت ضمنی با استدلال عدم کشش بازار از عرضه این شرکت‌ها خودداری می‌کنند.

البته این استدلال روی کاغذ صحیح است و بسیاری از کارشناسان با آن موافق هستند، زیرا در شرایطی که حجم معاملات به زحمت به صد میلیارد تومان می‌رسد، تخصیص چند ده میلیارد تومان نقدینگی بازار به یک عرضه اولیه، در ظاهر به صلاح نبوده و ممکن است به عمیق‌تر شدن رکود دامن بزند.

این دیدگاه چندسالی است در بازار جاری است و موجب احتیاط بورس‌ها در عرضه شرکت‌ها شده است. شاید این راهبرد از بدترشدن اوضاع جلوگیری کرده باشد، ولی باگذشت چند سال می‌توان به این نتیجه رسید که این اقدام به تغییر روند نزولی بازار منجر نخواهد شد و به‌نظر وقت آن رسیده که در اتخاذ این راهکار تجدیدنظر کنیم.

شاید برخلاف اعتقاد اکثریت بازار، عرضه اولیه سهام تاثیری در تشدید رکود نداشته باشد و حتی بتواند به کاهش رکود و تغییر روند ختم شود.

نکاتی که در ادامه به آنها اشاره می‌شود، می‌تواند دلایلی باشد که بورس‌ها با اتکای بر آن به تغییر سیاست خود بپردازند و به نظر می‌رسد وقت آن رسیده که در توقیف شرکت‌ها برای ورود به بورس تجدیدنظر نشود:

1 ـ بسیاری از سرمایه‌گذاران برای خرید سهام عرضه اولیه، الزاما به فروش سهمی دیگر اقدام نمی‌کنند و تامین مالی چند میلیون تومانی برای این خرید، عموما از بیرون بازار سرمایه است. بویژه که سبد سهام بسیاری از سرمایه‌گذاران با زیان مواجه بوده و اغلب آنها تمایلی به فروش سهام خود در قیمت پایین‌تر از بهای تمام شده ندارند. بنابراین عرضه اولیه می‌تواند به تزریق نقدینگی به بازار منجر شود.

2 ـ سهامداران عمده که اقدام به فروش بخشی از سهام از طریق عرضه اولیه می‌کنند، الزاما وجوه حاصل شده را از بازار خارج نمی‌کنند و در برخی مواقع این وجوه صرف حمایت از دیگر سهام پرتفوی می‌شود.

3 ـ طبق اعلام بورس اوراق بهادار تهران، چند شرکت آماده عرضه اولیه در بورس هستند. این شرکت‌ها به دلایل بنیادی پتانسیل خوبی برای رشد قیمتی داشته و همگی می‌توانند ضمن عرضه موفق، سهامداران خرد را پس از مدت‌ها با طعم سود آشتی دهند.

باید توجه داشت در کنار سودآوری و منافع سرمایه‌گذاران، گردش مالی بازار هم اهمیت داشته و تصمیم بورس در اقدام به عرضه اولیه می‌تواند بر این موارد تاثیر مثبتی داشته باشد و حتی منجر به تغییر روند فرسایشی و نزولی بازار شود.

علیرضا تاج‌بر

قائم‌مقام دبیرکل کانون کارگزاران بورس اوراق بهادار