رادیو با طعم طنز

امروزه رادیو روی تلفن‌های همراه هم قابل شنیدن است و در همه جا نقش اطلاع‌رسانی خودش را ایفا می‌کند. رادیو در مقاطع مختلف تاثیرگذار بوده و مردم صدای شادی و اندوه را در موقعیت‌های مختلف از این رسانه شنیده‌اند. ازجمله آثار شنیدنی رادیو، برنامه‌های طنز است. وقتی کتاب تاریخچه رادیو را در ایران ورق می‌زنیم به برنامه‌های طنز و هیجان‌انگیز می‌رسیم که مردم با شنیدن آن لبخند و حتی گاهی قهقهه زده‌اند. این مساله تاثیرگذاری رادیو را نشان می‌دهد، اما در سال‌های اخیر اثرگذاری برنامه‌های طنز رادیو نسبت به گذشته کمتر شده است و بندرت برنامه‌های طنز پرشنونده را شاهد هستیم. به همین بهانه و برای آسیب‌شناسی این مساله با دست‌اندرکاران برنامه‌های طنز رادیو به صحبت نشسته‌ایم.

نزدیک کردن افکار نسل‌ها

ابوالقاسم صادقی که جزو نویسندگان پیشکسوت طنز رادیویی است، در پاسخ به این سوال که چرا اثرگذاری برنامه‌های طنز رادیو نسبت به گذشته کمتر شده است به جام‌جم گفت: بخشی از این مساله به وضعیت حاکم بر جامعه به لحاظ فکری، سیاسی و اجتماعی مربوط می‌شود و این که تا چه میزان تابع مسائل روز است. مسلما هر چه مسائل به مباحث سیاسی و اجتماعی نزدیک‌تر شود، کمتر می‌توانیم در حوزه طنز فعالیت داشته باشیم.

وی ادامه داد: اما برای حل این مشکل می‌توانیم اتاق‌های فکر داشته باشیم. البته اتاق‌های فکر باید متشکل از طنزنویسان پیشکسوت و جوان باشد. از این طریق، هم ایده‌های قدیمی‌ترها به جوانان انتقال داده می‌شود و هم این که اطلاعات پیشکسوتان به روز خواهد شد.

این طنزنویس کهنه کار عنوان کرد: چنین ترکیبی در اتاق فکر می‌تواند به طنزهای رادیویی رونق ببخشد و فاصله زمانی بین نسل‌ها از بین برود. به هر حال طنزپردازان دهه‌های 60 و 70 ایده‌هایی دارند و طرح‌هایی هم طنزپردازان دهه 80 و 90، بنابراین می‌توانیم افکار را به هم نزدیک کنیم تا موفقیت‌مان دوچندان شود.

صادقی با اشاره به این که باید منیت را از سر بیرون کنیم، عنوان کرد: اگر فقط هدف جذب مخاطب باشد، می‌توانیم به نتایج مثبت برسیم و تا حدی مشکلات بر طرف می‌شود و می‌توانیم به سمت برنامه‌های طنز تاثیرگذار برگردیم که میلیون‌ها نفر شنونده داشته باشد. فکر می‌کنم مشکل عمده در حال حاضر در حوزه طنز این است که گروه‌های مختلف با هم منسجم نمی‌شوند. انسجام گروه‌های قدیمی و جوان به اتفاق‌های مثبت منتهی می‌شود.

این نویسنده تاکید کرد: از سوی دیگر از طریق شبکه‌های مجازی می‌توان ایده‌های طنازانه را استخراج کرد. نسل قدیم خیلی میانه‌ای با شبکه‌های مجازی ندارد، ولی جوانان خیلی مرتبط هستند. برای این که بتوان ایده‌های غیرقابل پخش را به طرح‌های قابل پخش در طنز تبدیل کرد، افکار این دو نسل باید با هم ترکیب شوند و این اتفاق در اتاق‌های فکر می‌افتد. این مساله باعث می‌شود برنامه‌های طنز هم متحول شوند.

مبارزه با محدودیت‌ها

فریبرز گلبن، تهیه‌کننده برنامه طنز «جمعه من» که روزهای جمعه از ساعت 9 و 30 دقیقه تا 11 و 30 دقیقه از رادیو جوان پخش می‌شود، در این باره معتقد است: در حال حاضر ما رقبای زیادی در شبکه‌های اجتماعی ازجمله تلگرام و اینستاگرام داریم. در این فضاها شاهد هستیم مردم چقدر روحیه طنازانه‌ای دارند و بدون داشتن هیچ گونه محدودیتی براحتی درباره مباحث مختلف شوخی می‌کنند.

وی ادامه داد: طبیعی است گروه‌های طنزپرداز در رادیو نمی‌توانند درباره هر چیزی شوخی کنند، زیرا با محدودیت روبه‌رو هستند. محدودیت‌ها باعث شده اثرگذاری گروه‌های طنز رادیو مثل گذشته نباشد، اما راه‌حلی برای این مساله وجود دارد و این که ما از اجراهای متفاوت برای برنامه‌های طنز استفاده کنیم.

این تهیه‌کننده تصریح کرد: باید جوک‌هایی را که می‌توانیم در چارچوب قانون رادیو طرح کنیم با یک اجرای متفاوت برای شنوندگان شنیدنی کنیم تا برایشان جذابیت لازم را داشته باشد. در حال حاضر ما در برنامه جمعه من این کار را انجام می‌دهیم. از این طریق می‌توان با رقبایی که دستشان در این عرصه بازتر است، مقابله کرد.

نویسندگان و بازیگران خوب در عرصه طنز

نسیم رفیعی که گویندگی و اجرای برنامه رادیو جمعه را در رادیو ایران به عهده دارد، درباره تاثیرگذاری کم برنامه‌های طنز رادیو توضیح داد: به نظرم محدودیت‌ها به این مساله دامن زده است. در حال حاضر چهار تا پنج نویسنده برای برنامه جمعه ایرانی زحمت می‌کشند تا متن‌های طنز خوب بنویسند. در کنارش بقیه عوامل ازاقای ساجد قدوسیان، تهیه‌کننده گرفته تا بقیه تلاش می‌کنند تا یک برنامه طنز خوب روانه آنتن کنند، اما گاهی محدودیت‌ها دست و پا گیر است.

وی ادامه داد: به نظرم گروه‌هایی که با این شرایط برنامه‌های طنز تولید می‌کنند واقعاً شاهکار می‌کنند. در حال حاضر تعداد نویسندگان و بازیگران خوب طنز کم نیست و ما چیزی کم نداریم.

این گوینده و مجری در پاسخ به این سوال که شما برای تعامل بیشتر با مخاطب از چه راهکارهایی برای اجرا استفاده می‌کنید، توضیح داد: سعی می‌کنم اجرایم صمیمی باشد و همیشه با جان و دل کار می‌کنم. دلم می‌خواهد مخاطبان از شنیدن برنامه رادیو جمعه لذت ببرند. امیدواریم ساعت خوبی برای مخاطبان فراهم کنیم. البته باید به زحمات آقای سعید توکل برای برنامه «صبح جمعه با شما» اشاره کنم که خیلی برای تولید برنامه زحمت می‌کشیدند.

تیپ‌های ماندگار صبح جمعه با شما

وقتی نام برنامه صبح جمعه با شما به زبان می‌آید، خاطرات زیادی برای شنوندگان نسل قدیم زنده می‌شود. در آن روزگار هنرمندان صاحب‌نام و خوش ذوق در این برنامه حضور داشتند و با صداهای زیبا و خلق کاراکترهای با نمک مردم را در روزهای جمعه سرگرم می‌کردند. صبح جمعه با شما مشهورترین برنامه طنز رادیویی است که سال‌ها پخش می‌شد و هیچ رقیبی هم نداشت. در واقع می‌توان گفت این برنامه بی‌رقیب بود. البته موفقیت این برنامه حاصل یک کار گروهی بود که می‌توان به هنرمندانی همچون زنده‌یاد منوچهر نوذری، زنده‌یاد فرهنگ مهرپرور، منوچهر آذری، حسین عرفانیان و همسرش شهلا ناظریان، زنده‌یاد اصغر افضلی، رضا عبدی، اصغر سمسارزاده، حسین امیرفضلی، پریچهر بهروان، علیرضا جاویدنیا، مهین برزویی و... اشاره کرد. این برنامه شکل نوینی از برنامه‌های طنز ارائه کرد. همه این هنرمندان وقتی پشت میکروفن می‌نشستند، سعی می‌کردند با موقعیت‌های طنز و حاضر جوابی‌های بموقع شادی‌آفرین باشند. این ویژگی‌ها باعث شد کاراکتر‌هایی همچون زرگنده، آقای دست و دل باز، آمیرزا، شوت‌زاده، کارمندیان، ملون، رحمت گردچاقه‌ای و... برای همیشه در ذهن مردم به یادگار باقی بماند.

فاطمه عودباشی

رادیو و تلویزیون