با مدیریت قاجاری صنعت نفت پیشرفت نمی‌کند

در این که شرکت‌های بزرگ نفتی از فناوری بالایی برخوردارند و کشورهای نفتخیز به آنها برای توسعه میادین و موضوعاتی از این قبیل نیاز دارند شکی نیست. عربستان، چین، کره جنوبی و آمریکا پروژه‌های نفتی خود را به شرکت انگلیسی بی‌پی می‌سپارند و این کار پیامی دارد که می‌گوید از فناوری بالایی برخوردارند و از این منظر همیشه در میدان رقابت برنده بودند. مساله دیگر سرمایه است که ممکن است خود کشورها دارای سرمایه باشند، اما نتوانند ریسک سرمایه را قبول کنند به همین دلیل این بخش را هم به این شرکت می‌سپارند. اما موضوع ایران با کشورهای دیگر کمی متفاوت است. شرکت‌های بزرگ برای حضور در ایران امتیازات بیشتری را طلب کردند و هنوز هم اگر امتیازاتی که از سوی ایران قرار است داده شود خوب باشد آنها آمریکا را کنار خواهند زد.

این شرکت‌ها به دنبال دستیابی و دسترسی به منابع و ذخایر نفتی هستند تا بتوانند روی قیمت و امنیت انرژی تاثیرگذار باشند. ما برای این که بتوانیم از ذخایر خدادادی کشور بهره ببریم، قراردادهای جدید نفتی را طراحی کردیم که یک مدل ساده عنوان می‌شود و با اعطای امتیاز قرار است خارجی‌ها را به کشور بیاوریم. اما حتی برجام هسته‌ای و قراردادهای جدید نفتی نیز فناوری را به کشور ما منتقل نمی‌کند. برای برون‌رفت از این چارچوب فکری راهکارهای دیگری لازم است.اکنون جمهوریخواهان در آمریکا سر کار آمده‌اند و براحتی اجازه فعالیت شرکت‌های بزرگ در ایران را نمی‌دهند و این شرکت‌ها نیز منتظر امتیازات بیشتری هستند تا با مسئولان آمریکا مذاکراتی را آغاز کنند. در این شرایط، ورود شرکت‌های داخلی می‌تواند نوعی خرید زمان باشد و پیشرفت در بخش‌هایی که اکنون مسکوت مانده را سرعت دهد. استفاده از شرکت‌های داخلی حسن دیگری هم دارد. تجربه این شرکت‌ها در بخش نفت، زیاد شده و می‌توانند در کاری که متخصص هستند در کشورهای دیگر نیز مشغول به کار شوند و دانش و فناوری خود را در پروژه‌های کشورهای دیگر به کار بگیرند، اما هیچ کشوری حاضر نیست این تجربه را در اختیار شرکت‌های کشور دیگر قرار دهند. شرکت‌های داخلی تا حدی می‌توانند پروژه‌ها را فعال نگه دارند و این اعطای فرصت به آنها سرمایه استراتژی بلند مدت ایجاد می‌کند.

اکنون این چارچوب فکری در بدنه وزارت نفت مشاهده نمی‌شود و باید طرحی مانند انسجام اوپک تدوین شود که به نفع کشور باشد. به نظر می‌رسید همان اندیشه‌ای که برای اوپک شرایطی را ایجاد کرد تا دوباره ایران به حالت قبل از تحریم باز‌گردد باید در تهیه و تدوین قراردادهای جدید نفتی به‌کار گرفته شود. این که امروز مانند زمان قاجار به دست و پای غربی‌ها بیفتیم تا صفرتاصد کار ما را انجام دهند نه از نظر امنیتی توجیه دارد و نه از نظر توانمندسازی شرکت‌های داخلی.

محمدصادق معماریان‌

کارشناس ارشد نفت