نگاهی به عملکرد مطبوعات ایران در سال 95

مطبوعات ما کم و بیش با مشکلات و معضلات مزمن و ادامه‌دار خود دست به گریبان‌است. اتفاقاتی از قبیل مشکلات مالی و معیشتی بخصوص در تأمین حقوق و خواسته‌های روزنامه‌نگاران، تأمین استقلال و امنیت شغلی‌شان و نیز دست‌و‌پنجه نرم کردن با محدودیت‌هایی که گاه در زمینه بیان حقایق و اطلاعات وجود دارد. در عین حال رقابت میان خود مطبوعات هم همچنان باقی است و نیز بحث‌های مدیریتی هم گاه گریبان این جراید را می‌گیرد. این اتفاقات در سال 95 هم حل نشده است و به نظر می‌رسد برطرف‌سازی‌شان به اقدامی اساسی‌تر نیازمند است.

مطبوعات ما سال بسیار پر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشت. ما در این سال شاهد اخبار، اطلاعات و رویدادهایی بودیم که مطبوعات را بیشتر از سال‌های گذشته در منظر افکار عمومی قرار دادند و انتظارات مردم از عملکرد آنها در قبال برآوردن این انتظارات هم محک خورد. اخباری از قبیل افشای فیش‌های حقوقی و واگذاری املاک نجومی، درگذشت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، حادثه پلاسکو و سیل در سیستان و بلوچستان جزو مهم‌ترین مواردی هستند که اکنون به خاطرم می‌آیند و همه در همین امسال رخ دادند و تیتر یک مطبوعات کشور شدند. هر کدام از این اتفاقات به هر حال چالش‌هایی را پیش روی رسانه‌ها قرار دادند و فرصتی ایجاد کردند تا مطبوعات کاغذی به نوعی عقب‌ماندگی‌های خود را نسبت به وقایع جامعه جبران کنند و دوباره در چشم مخاطبانشان جایگاه و اعتباری بیابند. به نظرم مطبوعات واقعا توانستند تا حدی موفق باشند و هرچند به لحاظ سرعت اطلاع‌رسانی خیلی نتوانستند با رادیو، تلویزیون، خبرگزاری‌ها و فضاهای مجازی رقابت کنند، باز به جهت مستند بودن و ماندگاری و امکان داوری و قضاوتی که برای خوانندگانشان فراهم می‌کردند، اهمیتی خاص یافتند و در مجموع می‌شود گفت که امسال بویژه در حوزه‌های سیاسی، موفق‌تر از سال‌های پیش عمل کردند.

نکته دیگری که در زمینه عملکرد مطبوعات می‌توان ذکر کرد،‌ این است که به‌‌رغم تمام نقدهای منفی‌ای که داریم و محدودیت‌هایی که گاه گریبان کارمان را می‌گیرند، مطبوعات در سال 95 در قیاس با تمام مطبوعات سال‌های قبل آزادانه‌تر عمل کرده‌اند، یعنی مسائل مهم و مطرحی را منتشر کردند، به دنبال پیگیری وقایع بودند، نقد کردند و می‌شود گفت با این اتفاقات، مرزهای آزادیشان تا حدی ارتقا پیدا کرد و حتی تفاوت بین رسانه‌ها را هم در پرداختن به واقعیات برجسته‌تر کرد. البته این به آن معنا نیست که همه مطبوعات به طور یکسان و به یک اندازه سهیم عمل کردند، اما در مجموع می‌خواهم بگویم این جراید به سراغ حوزه‌های تازه‌تری رفتند و بویژه در حوزه روزنامه‌نگاری تحقیقی اتفاقاتی را رقم زدند که مدت‌ها بود سراغی از آنها نداشتیم؛ اتفاقی که مدیون رقابت و تعامل با فضای اجتماعی است.

به‌عنوان کلام آخر، آرزو و پیش‌بینی‌ام برای سال آینده مطبوعات ایران این است که رسانه‌ها کماکان به‌عنوان رکن اساسی آزادی بیان و توسعه فرهنگی و اجتماعی، اهمیت و جایگاه خود را حفظ کنند، حقوق و آزادی‌های رسانه‌ها بیشتر از قبل مورد توجه قرار بگیرد و در کنار این عوامل، طبیعی است انتظار ارتقای مسئولیت اجتماعی را هم از رسانه‌ها داشته باشیم و نیز معیشت روزنامه‌نگاران بیشتر از قبل مورد توجه قرار بگیرد و در صحت و سلامت باشند.

دکتر محمدمهدی فرقانی

استاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی