خاطرات مردانی برای تمام فصول

بمباران شیمیایی و استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی توسط عراق و متعاقب آن آسیب‌های وارده به رزمندگان و حتی مردم غیرنظامی مرزنشین و البته حمایت‌های آلمان، هلند و چند کشور دیگر از عراق و فروش سلاح‌های شیمیایی به این کشور.

مصطفی رزاق کریمی که در آن دوران، دانشجوی جوانی در اتریش بوده، نقش مترجم و هماهنگ‌کننده را برای مجروحان شیمیایی اعزامی به وین ایفا و همزمان با دوربین‌اش تصاویری ثبت می‌کند. حالا پس از نزدیک به سه دهه او سراغ همان مجروحان و پزشکان معالج و حتی هنرمندان و روزنامه‌نگاران اتریشی می‌رود و اینجا یک موقعیت ماندگار خلق می‌شود. موقعیتی که بر مبنای کنش فیلمساز شکل می‌گیرد و تم جستجوی گذشته به شکل درستی ساختار مستند را شکل می‌دهد. این جستجو در ایران و اتریش به دو سطح می‌رسد. در لایه نمایان، به این فاجعه و زمینه‌های شکل‌گیری و کمک‌های شرم‌آور چند کشور اروپایی به عراق و سکوت مجامع حقوق بشری در آن دوران می‌پردازد و در لایه زیرین یک بحث انسانی و جهانی شکل می‌گیرد و آن کمک و حمایت انسان‌های آزاده در قلب اروپا و رنج آنها از دیدن این وضعیت دردناک است. پروفسوری که در آن دوران جان بسیاری از مجروحان را با مهربانی و شرافت نجات می‌دهد و در یاد رزمنده نوجوان می‌ماند و وقتی از طریق کارگردان متوجه می‌شود آن نوجوان ایرانی زنده است و دو فرزند دارد با نگرانی پدرانه‌ای می‌پرسد آیا فرزندانش سالم هستند؟ و این طنزی تلخ است که جوانان ایرانی شیمیایی شده، به کشورهایی برای درمان اعزام می‌شدند که کارخانه‌های تولید سلاح‌های کشنده شیمیایی هم در همان کشور‌ها قرار دارد!

فضای سرد و برفی اروپا در کنار آسایشگاه‌های ساکت،فضایی غیرقابل تحمل برای رزمندگانی
پر از شور و غیرت است و این مستند تضاد‌ها را به شکلی هنرمندانه‌ای نشان می‌دهد و در درجه اول تلنگری برای جامعه بشری است از آن چه بر سر یک ملت آمد.

این قسمت از جنگ که بسیار تلخ است در چند فیلم سینمایی به صورت پس‌زمینه و در «از کرخه تا راین» ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا به‌صورت داستان اصلی نشان داده شده، اما این مستند به صورت مشخص و در یک بررسی دقیق به تمام زوایای آن می‌پردازد و با کنار هم قرار دادن حوادث و خاطرات از آن دوران تاکنون هشداری جدی است درباره آن چه تکنولوژی افسارگسیخته و بدون اخلاق تسلیحاتی می‌تواند بر سر یک نسل و یک کشور بیاورد. البته در جایی از این فیلم به این نکته اشاره می‌شود که ‌ای‌کاش می‌شد اثرات تولید این سلاح‌ها به لحاظ روانی روی سازندگان آن هم بررسی شود که مسلما این امکان به‌دلیل پنهان بودن هویت این افراد هرگز وجود نداشته است. این مستند نگاهی شاعرانه و البته با ریتمی کند به موضوع خود دارد و صرفا خود را در یک گزارش خبری و جنگی محدود نمی‌کند و از مزیت‌هایش چند وجهی بودن آن است. از شکل‌گیری تاکنون و اتفاقا اکنون بسیار مهم‌تر از زمان خود واقعه است. چرا که پس از گذشت سال‌ها و آرامش نسبی می‌توان با مرور آن روزها درس‌های بزرگی برای آینده گرفت.

هشت سال دفاع مقدس در فیلم‌های داستانی و سینمایی ما نمود فراوانی داشته، اما هنوز جایگاهش در فیلم مستند آن‌طور که باید شکل نگرفته و تجربه ثابت کرده است به دلیل ساختار مستند و امکان ارائه بین‌المللی آن می‌توان در حوزه دفاع مقدس آثار بسیار با ارزشی تولید کرد که مانند این اثر و مجموعه‌هایی مانند «آخرین روزهای زمستان» تلویزیون با سرمایه‌گذاری مناسب می‌تواند نقش محوری ایفا کند.

شاید تنهایی چند رزمنده شیمیایی در یک آسایشگاه سرد در میان برف معنای واقعی غربت باشد، غربتی که یک نسل تحمل کرد و ایستاد و مجموعه خاطراتی برای تمام فصول،روایت گوشه‌ای از این ایستادگی غریبانه است.

ضمیمه قاب کوچک