محصولات تراریخته جان دوباره می‌گیرد

درباره محصولاتی مانند سویا دیگر نوع غیرتراریخته تقریبا وجود ندارد. در سراسر دنیا با توجه به سلامت و کیفیت بالاتر محصولات تراریخته کشاورزان دیگر تمایلی به کشت نوع غیر تراریخته سویا ندارند. مهم‌ترین ویژگی این گزارش و به عبارتی آنچه در سطح دنیا در سالی که گذشت اتفاق افتاده این است که برای نخستین بار 275 هزار هکتار ذرت متحمل به خشکی کشت شد. کشور ایران کشوری خشک و بی‌آب است و کشاورزی بیشترین میزان مصرف آب را به خود اختصاص می‌دهد. بنابراین استفاده از روش‌های مهندسی ژنتیک برای تولید واریته‌های متحمل به خشکی باید در دستور قرار گیرد تا بتوان با مصرف میزان آب کمتر محصول مشابه یا حتی بیشتری را برداشت کرد. در سالی که گذشت تحولات دیگری را نیز در این حوزه شاهد بودیم. بادمجان و سیب‌زمینی تراریخته دو محصولی هستند که مستقیما مورد استفاده قرار می‌گیرند. فناوری هراسان داخلی همواره علیه مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته صحبت می‌کردند. آنها بر این باور بودند که محصولات تراریخته برای انسان کشت نمی‌شود بلکه باید به مصرف دام برسد. این یک باور نادرست است که در بعضی از سازمان‌های دولتی رواج پیدا کرده و مورد انتقاد است. ذرت تراریخته محصولی است که دانه آن به مصرف کودک می‌رسد از آرد دانه آن برای تغذیه انسان و دام استفاده می‌شود و روغن آن هم در تغذیه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کلزا و سویای تراریخته محصولی است که روغن آن به طور مستقیم به مصرف خوراک انسان می‌رسد. تولید بادمجان و سیب‌زمینی تراریخته نیز از دیگر دستاوردهای مطرح در حوزه بیوتکنولوژی کشاورزی بود و به این ترتیب این دیدگاه نادرست فناوری هراسانه نیز از در ذهن مخالفان توسعه علمی کشور اصلاح و ثابت شد این اما و اگرها نقش بسیار مهمی در نزول جایگاه ایران در این حوزه داشته است. ده سال پیش ما نخستین کشور دنیا در زمینه تجاری‌سازی برنج تراریخته بودیم. در کشور ما در این حوزه خبرهای خوبی را داشتیم. با تغییر مدیران در حوزه بیوتکنولوژی کشاورزی بستر مدیریتی برای استفاده از این فناوری حیاتی فراهم شد. به همت پژوهشگران در سالی که گذشت ده‌ها لاین برنج تراریخته در سه استان کشور در سطح مزرعه مورد آزمایش قرار گرفت. چند لاین پنبه تراریخته با عملکرد بسیار بالا در ورامین، گرگان و میناب مورد کشت مزرعه‌ای قرار گرفت. بذر اولیه مورد نیاز برای آزمایشات گلخانه‌ای و مزرعه‌ای سیب‌زمینی تراریخته در سال 1393 فراهم شد. امیدواریم در سال آینده مجوز رهاسازی و تولید پنبه تراریخته در فصل و مجوز کشت تجاری برنج تراریخته و کشت تجاری آن در نیمه دوم سال 94 را دریافت کنیم. برنج تراریخته به طور قانونی یک بار سال 1383 مجوز دریافت کرده و کشت شده است، اما با توجه به رویکردهای مطرح شده از سوی افراد فناوری هراس و نبود شورای ایمنی‌زیستی نیاز به بررسی مجدد داشت. قصد داریم برای بار دوم برای تجاری‌سازی و کشت انبوه برنج تراریخته در سال آینده اقدام کنیم. پیش‌بینی می‌شود سیب‌زمینی تراریخته به آزمایش مزرعه‌ای برسد و آزمایشات گلخانه‌ای محصول چغندر تراریخته نیز از ابتدای سال آینده آغاز شود.

دکتر بهزاد قره‌یاضی ‌/‌ رئیس پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی ایران