داغی ​که هنوز تازه است

تعزیه‌هایی که قرن‌هاست نسل به نسل، سینه به سینه گشته و گشته تا حتی امروز هم در میان انواع هنرهای دیگر راهش ادامه داشته باشد. این شروع هر ساله داستان است؛ داستان واقعه‌ای که 14 قرن است هر سال تکرار می‌شود و هنوز آنقدر زخمش تازه است که میلیون‌ها شیعه در سوگش فریاد و فغان سر می‌دهند.

ساعت 8 هر شب، سالن فرهنگسرای ارسباران در خیابان جلفا، لبریز از حضور مشتاقان و شورمندانی است که آمده‌اند برای سرور و سالارشان قطره اشکی بیفشانند. هر شب می‌آیند. خیلی‌ها، پیر و جوان، زن و مرد در تاریکی سالن فرهنگسرا می‌نشینند، روایت تعزیه را دنبال می‌کنند و سرانجام دل رقیق می‌کنند و دعایی می‌خوانند و سبک می‌شوند.

امسال فرهنگسرای ارسباران برای نخستین‌بار در برنامه‌های محرم خود اجرای تعزیه را هم گنجانده است.​گروه راویان عشق به سرپرستی امیر زینلی که خود ریاست انجمن موسیقی استان قم را برعهده دارد، این تعزیه را اجرا می‌کند. گروهی که هر روز از قم خود را به تهران می‌رساند و بعد از اجرای تعزیه شبانه به قم بازمی‌گردد. این گروه پیش از این در سال‌های 90 و 92 نیز در دهه اول محرم به اجرای برنامه در فرهنگسرای نیاوران پرداخته بود. گروه متشکل از 15 نفر است. سه نفر از این افراد سازهای ترومپت، طبل و دهل می‌نوازند.

گروه راویان عشق، یکی از معدود گروه‌های تعزیه است که هنر را به شکل نظام‌مندتری اجرا می‌کند. اگرچه نمی‌توان اجرای آنان را اجرایی آکادمیک دانست، اما به هر روی این گروه با توجه به آشنایی با موسیقی و دستگاه‌ها و گوشه‌های ایرانی تلاش می‌کند نمایش را با حفظ ارزش‌های سنتی کار با نوآوری‌هایی ارائه دهد.امیر زینلی، سرپرست این گروه به جام‌جم می‌گوید: سال‌های 80 و 81 گروه تعزیه راویان عشق تشکیل شد. شروع فعالیت این گروه در قم بود. با این حال زمانی که گروه فعالیتش را آغاز کرد، تک‌تک خوانندگان گروه از سابقه تعزیه‌خوانی بالایی برخوردار بودند. اکنون در گروه افرادی هستند که 40 تا 50 سال سابقه تعزیه‌خوانی دارند.

او می‌گوید: تعزیه همیشه به صورت هیاتی بوده است. تعزیه هیاتی هم معمولا در محلات مختلف برگزار می‌شود. من زمانی که گروه را تشکیل دادم، خواستم حرفه‌ای‌تر به تعزیه نگاه کنم. به همین دلیل گروه راویان عشق پا گرفت و در آن وظایف تقسیم شد.زینلی ادامه می‌دهد: در تعزیه‌های هیاتی معمولا ذکر مصیبت می‌کنند. معمولا تعزیه دورخوانی را تعزیه انجمنی می‌گویند. تعزیه انجمنی به شکل هیاتی مثلا هر شب یا هر هفته یکبار برگزار می‌شود. خیلی هم امکانات در آن لازم نیست. مثلا داشتن یا نداشتن لباس مخصوص اهمیتی ندارد و بیشتر ذکر مصیبت مهم است، اما در گروه تعزیه این طور نیست. معمولا در تعزیه انجمنی یک نفر بانی می‌شود و می‌گوید تعزیه مثلا حضرت عباس(ع) را بخوان. ممکن است ده شب پشت سر هم چون بانی خواسته تعزیه حضرت عباس(ع) خوانده شود و باقی تعزیه‌ها اصلا خوانده نشود، اما در تعزیه گروهی این طور نیست و همه تعزیه‌ها خوانده می‌شود.

سرپرست گروه تعزیه راویان عشق درباره نوآوری در تعزیه می‌گوید: ما نمی‌توانیم در اصل تعزیه دست ببریم. متون تعزیه از خیلی قدیم نوشته شده است. این متون در دوره قاجار تدوین نهایی شد، اما بعد از آن با روی کار آمدن رضاخان و تعطیلی تعزیه و تکیه دولت، متون تعزیه دستکاری شد. تنها می‌توانیم برخی تنظیمات را در موسیقی تعزیه تغییر دهیم. ما هم سعی کردیم با موسیقی این تغییرات را به وجود بیاوریم و تعزیه را روزآمد کنیم. او درباره نگاه آکادمیک به تعزیه می‌گوید: تعزیه هیچ‌گاه به شکل آکادمیک نبوده است. درست است که این هنر ناب شیعی است، اما همواره سنتی بوده است. همه تعزیه‌خوان‌ها به شکل سنتی کار کرده‌اند. اصطلاح است کسانی که از بچه‌خوانی شروع کرده باشند، در نهایت به شهادت‌خوانی می‌رسند.زینلی که سرپرستی گروه تعزیه راویان عشق را به عهده دارد، تالیفاتی هم در حوزه تعزیه دارد. سه کتاب او با عنوان قمر بنی‌هاشم شامل تعزیه حضرت عباس، وداع با خورشید شامل تعزیه اباعبدالله الحسین و شبه نبی‌ شامل تعزیه حضرت علی اکبر منتشر شده و کتاب تعزیه حضرت قاسم به قلم او در دست انتشار است.

او از تلاشش برای گردآوری یک نسخه واحد از تعزیه‌ها سخن می‌گوید، تلاشی که نتیجه‌اش این شده که نسخه‌ای گردآوری و به موسسه دارالحدیث قم ارائه کرده و در آنجا تیمی که روی پروژه دانشنامه امام حسین کار می‌کند این نسخه را به لحاظ محتوایی بررسی کرده‌ است. زینلی نسخه ویرایش شده را با همکاری محمدعلی مجاهدی بار دیگر ویرایش کرده و اشعاری بر آن افزوده است. حالا او قصد دارد در درازمدت، وقتی به همت سازمان فرهنگی ـ هنری شهرداری قم خانه تعزیه راه‌اندازی شد، براساس این متن تعزیه بخواند.

گروه راویان عشق در فرهنگسرای ارسباران طی ده شب دهه اول محرم به اجرای برنامه می‌پردازد. یکی از نکات مثبت اجرای تعزیه در فرهنگسرای ارسباران، کیفیت بالای صدا در این مکان است. این فرهنگسرا به دلیل تجربه برگزاری کنسرت‌های مختلف در گذشته، یکی از باکیفیت‌ترین مراکز فرهنگی به لحاظ ارائه صدای مطلوب به شمار می‌رود. در اجرای تعزیه اخیر نیز این موضوع مشهود بود.

طی اجرای تعزیه گروه راویان عشق، هر شب ده دقیقه پایانی به روضه‌خوانی و ذکر مصیبت اختصاص داشت. در این بخش نور سالن کم می‌شد و مداح گروه با صدای دلنواز خود، دل‌ها را بیقرار کربلا می‌کرد. در همین لحظات ویدئو پروژکشن سالن در ارتباطی زنده، تصاویر بارگاه شش گوش ابا عبدالله الحسن را به تصویر می‌کشید.

سجاد روشنی ‌‌/‌‌ گروه و فرهنگ و هنر