تصویر محیط‌زیست ایران در قاب «حیات خانه ما»

اغراق نیست اگر این مستند را یکی از حرفه‌ای‌ترین و موثرترین آثار درباره محیط‌زیست کشورمان بدانیم چرا که به لحاظ ساختاری و محتوایی، از چند مولفه قابل توجه و جذاب بهره برده و به اثری شاخص بدل شده است؛ حیات خانه ما بر مبنای اشراف فیلمساز به محیط‌زیست، پرداخت دقیق و درستی از موضوعات مورد بحث دارد و دست روی نکاتی می‌گذارد که نه‌تنها تازه و جذاب است، بلکه برای حیات بشر اهمیت ویژه‌ دارد.

این مستند از جذابیت‌های بصری و برنامه‌ای نیز برخوردار است که هم در مخاطب نوجوان و هم بزرگسال شوق تماشا ایجاد می‌کند. به عبارت دیگر در مستند حیات‌خانه ما نه‌تنها نماهای زیبا و گاه کمتر دیده‌شده از حیات وحش در کشورمان به نمایش در می‌آید، بلکه در طراحی تصاویر، تیتراژ، ساخت موسیقی و انتخاب راوی نیز به مقوله جذابیت توجه شده است، اما از این هر دو مهم‌تر، تولید این مجموعه برای موثرترین مخاطبان تلویزیون و حامیان بالقوه محیط‌زیست است.

روی سخن این مستند با کودکان و نوجوانان است که آینده را می‌سازند و این خانه ارثیه آنهاست و این مهم‌ترین ویژگی مستند حیات خانه ما محسوب می‌شود.

در مقوله برنامه‌سازی، انتخاب گروه مخاطبان به اندازه تعیین نوع و ساختار برنامه اهمیت دارد و درباره یک اثر علمی آموزشی این انتخاب می‌‌تواند مهم‌ترین و جدی‌ترین کار فیلمساز باشد و از همین روست که حیات خانه ما در میان دیگر برنامه‌های مستند تلویزیون درباره محیط‌زیست جایگاه متفاوتی دارد.

حیات خانه ما شبیه یک سفرنامه است که کنجکاوی‌های نوجوانی به نام امیر را درباره محیط‌زیست به نمایش می‌گذارد. امیر در هر قسمت از این مستند، سفری به یکی از مناطق کشور دارد و به بهانه سفر او و دایی‌اش که کارشناس محیط‌زیست است، جذابیت‌های زیست‌محیطی مناطق مختلف به نمایش در می‌آید. این ساختار از حیات خانه ما اثری کاملا نوجوانانه می‌سازد که سعی دارد پاسخگوی سوال‌ها و کنجکاوی‌های متعدد مخاطبان خود باشد.

مانی میرصادقی با ساخت این مستند گامی در جهت آگاهی‌بخشی به نسل آینده برداشته و متناسب با اهداف، توسعه پایدار و با نگاهی جامع و جهانشمول به جهان هستی یک اثر تماشایی خلق کرده است. او در این مستند زمین را خانه‌ای برای حیات همه موجودات تلقی کرده و با این نگاه، ویژگی‌های محیطی بخشی از این خانه را ـ که ایران نام دارد ـ تحلیل و بررسی می‌کند. در این برنامه تهدیدها و فرصت‌های زیست‌محیطی، گونه‌های گیاهی و جانوری، گونه‌های در حال انقراض، اقلیم‌های مختلف کشور، مباحث زمین‌شناسی، ویژگی‌ غارها، تالاب‌ها و دریاها به بچه‌ها معرفی می‌شود و آنها با مشکلاتی که حیات این خانه را تهدید می‌کند و تلاش‌هایی که برای رفع این تهدیدها صورت می‌گیرد، آشنا می‌شوند.

در ساخت مستند حیات خانه ما به جذابیت‌های بصری و مولفه‌هایی که زیرمجموعه هدف اصلی اثر قرار می‌گیرند، توجه شده است. از این‌رو تیتراژ مستند حیات خانه ما با آنچه در مستندهای مربوط به محیط‌زیست و حیات وحش مرسوم است، تفاوت‌ جدی دارد. حیات خانه ما با نمایش برگ‌هایی از دفتر یادداشت امیر آغاز می‌شود و در هر قسمت، ما مقصد سفر امیر را روی نقشه می‌بینیم که در قالب یک ساختار گرافیکی زیبا به بینندگان معرفی می‌شود.

هر قسمت از مستند حیات خانه ما به یکی از جاذبه‌ها و اولویت‌های محیط‌زیستی اختصاص دارد که فیلمساز برای به تصویر کشیدن آنها به هیچ عنوان کوتاهی و کم‌فروشی نکرده است؛ برخی رویدادهای زیست‌محیطی که در این مستند به نمایش درمی‌آید نیازمند صبر و تحمل چند ساعته، چند روزه و گاه چند ماهه است، برخی تصاویر مانند نماهای زیر آب نیازمند تجهیزات مناسب برای تصویربرداری و برخی موضوعات نیازمند همراهی کارشناسانی است که شاید دسترسی به آنها ساده نباشد، اما میرصادقی از هیچ کدام این موارد ساده عبور نکرده است.

او این مستند را کاملا حرفه‌ای ساخته و به واسطه کودک بودن مخاطبانش، نگاه کودکانه به محیط‌زیست نداشته، بلکه همچون یک بزرگسال مسئول، کودکان و نوجوانان را با حیات محیط‌زیست‌شان آشنا کرده است.

میرصادقی که پیش از این مستندهایی چون جان مرجان، جنوبگان، ببر هیرکان و البته مستند حیات‌وحش ایران را ساخته، از دانشی که درباره محیط‌زیست اندوخته و دستاوردهایش در مستندسازی بهره گرفته تا حیات خانه ما، مستندی زیبا و جذاب و در عین حال تاثیرگذار و آموزنده باشد.

او برای روایت داستان‌های هر قسمت، از حضور راوی نیز بهره برده‌ است. روایت این برنامه از سوی رامبد جوان انجام شده که لحن پرنشاط و صدایی بازیگوش و کنجکاو دارد. میرصادقی حتی موسیقی حیات خانه ما را دست‌کم نگرفته و از محمدرضا علیقلی خواسته نت‌هایی متناسب و شایسته محیط‌زیست بنویسد.

حیات خانه ما نه‌تنها برای بچه‌ها نکات تازه و جذابی از محیط‌زیست ایران و جهان ارائه می‌کند، بلکه اقدامات تخصصی و تلاش کارشناسان و متخصصان محیط‌زیست برای حفظ و توسعه آن را نیز به نمایش می‌گذارد و مخاطبش را با دنیایی از شگفتی‌های جهان هستی آشنا می‌کند که هم برای کودکان و نوجوانان جذاب است، هم برای بزرگسالان. (آذر مهاجر / جام جم)