آیین‌هایی که با تغییر نسل رنگ می‌بازند

زمستان کوله بار خود را بسته است و صدای گام بهار به گوش می رسد، همه به نوعی سرگرم آماده کردن خود برای ورود به این فصل هستند مانند خانه تکانی، خرید و... در کنار همه این امور شاید توجه به محبت و مهربانی جلوه دیگری به این نو شدن می بخشد. اگر انسان در این خانه تکانی ها، چشمان خود را به روی تجملات و ظاهر زندگی ببندد و آرامش را جایگزین دغدغه ها کند فصلی نو را با قلبی آکنده از عشق آغاز خواهد کرد.

صمیمیت و زندگی ساده، موجب حل بسیاری از مشکلات می شود

پژوهشگر مسائل اجتماعی استان سمنان درباره آداب و رسوم عید نوروز گفت: توجه و تاکید مردم از دیرباز بر نظافت کلی خانه قبل از آمدن فصل بهار رسم دیرینه خانه تکانی را به وجود آورده است.

فاطمه ملک پور با اشاره به اینکه همانطور که انسان با نظافت و خانه تکانی به استقبال بهار می رود باید به خانه تکانی دل نیز بپردازد، افزود: این خانه تکانی نیز به نوعی دور ریختن موارد زائد و بی فایده و حتی مخرب در زندگی است، کینه، خصومت، دشمنی و ... نیز باید در این نو شدن با محبت و عشق و صمیمیت جایگزین شود.

وی با یادآوری زندگی به دور از تجمل و پر از صمیمیت گذشتگان، خاطرنشان کرد: دور بودن از تجملات، زندگی ساده و اجرای سنت های شیرین و به یاد ماندنی نزدیکی و وابستگی خانواده ها و فامیل را بیشتر می کرد و همین صمیمیت ها موجب می شد مشکلات تقسیم شده و زودتر حل شود.

حضور بزرگتر ها در خانواده انجام سنت ها را پر رنگ تر می کرد

ملک پور، گستردگی خانواده ها در گذشته و حضور پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها در خانواده به عنوان برکت و رحمت مورد تاکید قرار داد و تصریح کرد: این حضور انجام سنت ها را پر رنگ تر می کرد اما امروز این عدم حضور بزرگتر ها در خانواده و افزایش دغدغه ها موجب شده سنت ها روز به روز کمرنگ شوند مثل این که شاهد هستیم مدتی است که خانواده ها به دلیل مشغله حتی سبزه عیدشان را حاضری می خرند و اقدام به تهیه آن در منزل نمی کنند.

این پژوهشگر اجتماعی با ابراز تاسف از تغییر سبک زندگی ایرانی – اسلامی و رواج هر چه بیشتر فرهنگ غربی در جامعه اصیل ایرانی عنوان کرد: فرهنگ غربی، ظاهر را جایگزین خوبی ها، دوست داشتن ها، مهربانی و ... کرده و فرهنگ تجمل گرایی را در جامعه نشانده است.

وی با تاکید بر اینکه باید جوانان را با اهداف و اصل و ریشه های خود آشنا کرد و راه های دور شدن از این امور را بست، اذعان داشت: تجملات آرامش ظاهری را ایجاد می کند اما آنچه مهم است آرامش درونی یک فرد است که با این روش زندگی روز به روز رو به نابودی می رود و هدف اصیل در زندگی که رسیدن به خداست از بین می رود.

سنت به صدا در آمدن سوت کارخانه نخ ریسی سمنان هنگام تحویل سال در گذشته

نعمت الله عبدوس نیز با اشاره به رسوم مردم سمنان برای تحویل سال نو، اظهار کرد: رسم بود صدای سوت کارخانه نخ ریسی و نساجی پارس سمنان که معمولا برای تعویض شیفت انجام می شد هنگام تحویل سال یک دقیقه به صدا در می آمد و همزمان سه توپ از ساختمان ژاندارمری واقع در میدان امام رضا شلیک می شد و مردان سمنانی در امامزاده یحیی (ع) دعای تحویل سال را می خوانند.

این کارشناس فرهنگ مردم سمنان با اشاره به اینکه سمنانی ها علاوه بر آجیل با شیر و آش از مهمانان نوروزی پذیرایی و با گویش های محلی آنها را بدرقه می کردند، افزود:در گذشته مردان سمنانی قبل از تحویل سال جدید با یک کوزه سفالی کوچک نو به امامزاده یحیی (ع) رفته و با یکدیگر دعای تحویل سال را با هم زمزمه می کردند و پس از آن در اطراف امامزاده صدای ترقه های دست ساخت و کم آسیب به صدا در می آمد.

وی یادآور شد: پس از سال تحویل مردها کوزه های سفالی خود را از آب داخل حوض امامزاده که آن را مقدس و پر برکت می دانستند پر کرده و به بازار می رفتند و سبزه و سنگ نمک می خریدند و به خانه باز می گشتند.

عبدوس با اشاره به این که آب نماد پاکی و روشنایی، سبزه نماد شادابی و سرسبزی و نمک نماد برکت در فرهنگ سمنانی است، اظهار کرد: با ورود مردان به خانه بعد از تحویل سال، افراد خانواده دور سفره هفت سین می نشستند و پس از خواندن قرآن، پدر به فرزندان عیدی می داد و در برخی از خانواده ها پس از خواندن قرآن، چند بیت از اشعار حافظ هم خوانده می شد.

این کارشناس فرهنگ سمنانی در ادامه با یادآوری این مطلب که در هر محله و کوچه فردی که به عنوان خوش قدم ترین فرد شناخته می شد باید در اولین دید و بازدید صدای زنگ خانه را به صدا در آورده و وارد خانه شود، گفت: خانواده معتقد بودند اگر یک فرد خوش قدم در اولین دید و بازدید به خانه وارد شود با خود خیر و بر کت را به همراه می آورد.

وی با اشاره به این که این فرد پس از چند دقیقه نشستن با گرفتن عیدی یا دستلاف از پدر خانواده و گرفتن هدیه ای مانند نبات از زن خانه، قصد رفتن می کرد، افزود: بچه ها کفش های آن فرد را جلوی پای او قرار می دادند و همه خانواده با هم وی را با اصطلاحات و جملاتی با گویش سمنانی مانند پایی دارم (قربون قدم هایت بشم) یا انشاءالله سال خواری در بیتون (انشاء الله سال خوبی را داشته باشید) بدرقه می کردند.

سمنانی های اصیل سر سفره هفت سین خود ماهی نمی گذارند

عبدوس با بیان این مطلب که روز عید آب سهمی که به عنوان آب خیراتی و نذری بود از استخر محل های ناسار، اسفنجان و چوب مسجد که مرکزیت شهر سمنان بود جاری می شد تا مردم کوچه های خود را آب پاشی و نظافت کنند، خاطر نشان کرد: رسم سمنانی ها این بود در سفره هفت سین خود نان، گلدان گل نرگس و شیر می گذاشتند و از قرار دادن تنگ ماهی در داخل سفره هفت سین خودداری می کردند چون معتقد بودند یک موجود زیبا را نباید زندانی کرد.

این کارشناس فرهنگی با یادآوری اینکه هم اکنون سمنانی های اصیل ماهی سر سفره هفت سین نمی گذارند چون این عمل را جزو سنت نمی دانند، تصریح کرد: آجیل مردم سمنان در گذشته شامل گندم، شاه دانه، کنجد، تخم خربزه و طالبی، انگور، زرد آلو، آلو و انجیر خشک و بادام در سه نوع بادام سنگی، بادام دوپوسته و بادام کاغذی بود.

وی با تاکید بر اینکه سمنانی ها قبل از ایام نوروز سمنو تهیه و قسمتی از آن را برای سفره هفت سین استفاده می کردند و قسمتی را برای پختن حلوا کنار می گذاشتند، افزود: مردم آن زمان با پختن حلوا به وسیله سمنو از مهمان های ویژه پذرایی می کردند.

حلوای سمنانی و سبزی پلو با رشته و سبزی محلی ویژه عید نوروز

عبدوس همچنین با اشاره به طرز تهیه حلوای سمنانی ویژه عید نوروز، گفت: سمنانی ها سمنو را روی شعله گاز قرار داده و پس از تفت دادن با روغن آروشه مغز گردو، بادام و پسته اضافه می کردند و هم می زدند و پس از آماده شدن، حلوا را برش می دادند.

این کارشناس فرهنگی با یادآوری این مطلب که یک شب قبل از سال جدید کوچکترها منزل بزرگترها جمع می شدند و سبزی پلو می خوردند، افزود: در این نوع سبزی پلو علاوه بر سبزی های رایج مثل تره، جعفری، برگ چغندر، برگ کلم و شوید از تره بیابانی و پاره که در اسفند ماه می روئید و عمر بسیار کوتاهی هم داشت استفاده می شد.

وی با اشاره به اینکه برنج این نوع سبزی پلو بسیار کم بوده و بیشتر این غذا را رشته پلویی و سبزی تشکیل می داده است، اظهار کرد: رشته پلویی از آرد و خمیر به صورت نازک تهیه می شد و پس از خشک کردن آن را در ظرف مخصوصی که در گویش سمنانی «تیون» نام داشت بریان می کردند و در غذاها به خصوص سبزی پلو از آن استفاده می شد.

کارشناس فرهنگ سمنانی با اشاره به اینکه در این غذا از گوشت گوسفندی که در زمستان پرورش می دادند استفاده می شد، افزود: قبل از عید افراد گوسفندانی را که در زمستان پرورش داده بودند و گوشت بسیار چرب داشتند را انتخاب و قربانی کرده و آن شب که سبزی پلو آخر سال را می پختند از گوشت این گوسفند که بسیار خوشمزه بود استفاده می کردند.

پخت «بخسمات» از آداب نوروزی مردم سمنان به شمار می رود

عبدوس پخت «بخسمات» را یکی دیگر از هنرهای سمنانی ها در ایام نوروز ذکر کرد و گفت: بخسمات مخصوص سمنان است و با آرد سفید خوب که کمتر دارای سبوس است و با آب نخود تهیه می شود؛ به این ترتیب که ابتدا نخود خام را در ظرفی داخل آب قرار می دهند و مایعی که از آب نخود ها به دست می آید را با آرد خمیر می کنند، در پختن بخسمات از کاسه های کوچک مخصوص مسی استفاده می شد.

وی با یادآوری اینکه کف کاسه های کوچک را با روغن چرب کرده و مقداری از خمیر را به اندازه حجم کاسه در آن قرار داده و روی آن را شیر انگور می ریختند گفت: این کاسه ها را داخل یک سینی مخصوص که حدود 20 کاسه ظرفیت داشت گذاشته و سینی را داخل کوره برای پختن قرار می دادند و ماندگاری بخسمات بیشتر از شیر مال بود.

عبدوس در خاتمه با بیان اینکه گل نرگس برای مردم سمنان نوید دهنده رسیدن بهار است و به همین دلیل در سفره های هفت سین مردم این شهر وجود دارد افزود: مردم سمنان در پاییز ماه شروع به کاشتن پیازهای گل نرگس کرده و گلدان ها را به مدت شش هفته در محلی تاریک و نسبتا خنک که (حدود 14 تا 16 درجه‌ سانتی‌گراد) است قرار می دهند و پس از گذشت حدود سه هفته، گل‌ها به بار می نشینند.(مهر)