چگونه نام و تاریخ تولدمان را تغییر دهیم؟

هراسم و فامیلی با خود داستانی به همراه دارد، گاهی نشان دهنده شغل آباء و اجدادی است،‌گاه روایت کننده موقعیت اجتماعی خاص است و‌گاه اعتقادات مذهبی دارنده آن را به رخ شنونده می‌کشد. کم نیستند افرادی که به دلایل مختلف اقدام به تغییر این هویت می‌کنند. اگر دوست دارید بدانید که نام‌خانوادگی چگونه تغییر می‌کند و از چه نام‌هایی نمی‌توان استفاده کرد، این گزارش را بخوانید.
طبق قانون ثبت احوال، هر اسم، از نام و نام خانوادگی تشکیل شده و آثار حقوقی متعددی دارد. باید بدانید که اسم‌هایی که تخلص می‌شود، کنیه و نام تجاری مشمول قانون ثبتی نمی‌شود. ضمن آنکه ملوک زاده‌هایی که به القاب خود افتخار می‌کنند، باید بدانند که به موجب قانون الغای القاب مصوب ۱۳۰۴ تمامی القاب مانند: فخرالدوله، امین الملک و امثال این‌ها؛ هیچ گونه ارزش قانونی ندارند. از آنجایی که استفاده از نام و فامیل حق و تکلیف به همراه دارد و فرد باید با‌‌ همان نام خود را به مراجع قضایی معرفی و اسناد خود را با‌‌ همان نام امضا کند، تغییر نام و انتخاب نام دیگر، می‌تواند مشکلاتی را ایجاد کند.

مرجع رسیدگی
هرگونه تغییر دراطلاعات شناسنامه‌ای چه از نوع تغییر نام و نام خانوادگی باشد و چه از جنس تغییر تاریخ تولد باید در هیئت حل اختلاف ادارات ثبت احوال مطرح و رسیدگی شود. طبق قانون، هیئت‌های حل اختلاف می‌توانند درباره تصحیح اشتباهات مندرج در دفا‌تر ثبت کل، ابطال اسناد و شناسنامه‌هایی که غیر ایرانی‌ها از آن‌ها استفاده می‌کنند، رفع اشتباهات ناشی از ثبت وقایع حین نوشتن، ابطال اسناد مکرر (وقتی برای یک نفر چند شناسنامه صادر می‌شود) موهوم و تصحیح اشتباه در ثبت جنسیت صاحب سند، تغییر نام‌های ممنوع (مانند اسامی زاید، غیرضروری و غیرشرعی مثل پسوندهای دوله و سلطنه یا اسامی مثل شمر، یزید و …) و حذف کلمات زاید و غیرضروری یا کلماتی که بر اثر اشتباه در نگارش به وجود آمده، رای صادر کنند. البته مطابق قانون اگر شناسنامه فردی در خارج از کشور صادر شود یا فردی که شناسنامه‌اش در ایران صادر شده اما حالا مقیم خارج از کشور است، دعاوی‌اش در دادگاه عمومی تهران رسیدگی خواهد شد.

آزادی محدود انتخاب نام
در کل، انتخاب نام برابر قانون در کشور ما آزاد است. اما این آزادی شروطی دارد به موجب تبصره ۱ ماده ۲۰ قانون ثبت احوال سال۱۳۶۳ انتخاب نام‌های مستهجن یا اسم‌هایی که که موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی شود، همچنین انتخاب نام خانوادگی افراد لشکری و کشوری نیز ممنوع بوده و فرد باید حین انتخاب نام و نام خانوادگی، این موارد را در نظر بگیرد. البته براساس تبصره ۳‌‌ همان ماده قانونی، انتخاب نام کوچک برای اقلیت‌ها، محدود به رعایت معیارهای پذیرفته شده در فرهنگ دینی آنان است. در کل آنهایی که به اسم کوچکشان اعتراض دارند، بعد از رسیدن به سن قانونی می‌توانند اسم دلخواه‌شان را انتخاب کنند.
کسی که قصد این کار را دارد، حتما سر و کارش به شورای عالی ثبت احوال خواهد افتاد، چون این شورا مسوول مستقیم تشخیص اسامی ممنوع است. پس کسی که قصد تغییراسمش را دارد، باید درگام نخست نام دلخواه خود را که مورد تایید نیز باشد، انتخاب کند و پس از آن درخواست خود را درقالب فرم درخواست نام کوچک به دادگاه محل اقامتش یا بخش صادرکننده سند سجلی ارایه دهد. هزینه انجام این کار نیز مانند هزینه دعاوی، غیرمالی است.

چه نام‌هایی را می‌توان تغییر داد؟
درست است که برخی از اسم‌ها در قانون ممنوع هستند، اما بررسی نام‌های ثبت شده در کشور نشان می‌دهد که کم نیستند افرادی که اسم‌های ممنوع را برای خود یا فرزندشان انتخاب می‌کنند. نام‌هایی که مغایر با ارزش‌های انسانی است مانند گرگ قوچی و …، نام‌هایی که با عرف و فرهنگ غالب و مقدسات مذهبی مردم مغایر است همچون لات، خونریز، چنگیز و …، نام‌هایی که موجبات اشاعه و ترویج فرهنگ بیگانه شود همچون: وانوشکا، ژاکاردو، شاهدوست و...، نام‌هایی که موجب تحقیر اشخاص بوده و یا معنای لغوی آن درجامعه قابل پذیرش نیست همچون صد تومانی، گت آقا، کنیز، گدا و …، اسامی نامتناسب با جنس همچون ماشاالله برای دختران و یا انتخاب نام اشرف و یا اکرم برای پسر‌ها نیز از جمله نام‌های نامناسب قابل تغییر هستند.
براساس ماده ۲۰ قانون ثبت احوال و تبصره‌های آن، انتخاب این‌ نام‌ها و اسم‌هایی مانند آن ممنوع و دارندگان می‌توانند آن را تغییر دهند. حذف کلمات زاید و غیر ضروری در نام اشخاص همچون قلی، غلام، گرگ، زلف و قوچ، تصحیح اشتباهات املایی در نام اشخاص که به دلیل نا‌آشنایی مامور با لهجه‌ها والفاظ و معانی محلی و یا ناشی از تلفظ اظهار کننده پیش آمده همچون زهراب به سهراب و یا منیجه به منیژه و یا … از جمله دیگر مواردی هستند که مشمول تغییر نام خانوادگی می‌شوند.

انتخاب نام دیگران ممنوع
گاهی پیش می‌آید که فرد برای تغییرنام خانوادگی خود اسم دیگری را اتخاذ می‌کند. باید بدانید که نام خانوادگی یک حق برای فرد ایجاد می‌کند که مورد حمایت قانونی نیز هست، به همین دلیل اگر کسی برای تغییر نام، اسم خانوادگی شما را کپی کرد می‌توانید علیه او در دادگاه اقامه دعوا کرده و دادگاه نیز رای تغییر نام خانوادگی آن شخص را صادر خواهد کرد.

نام خانوادگی، ارث می‌رسد
اسم یک حق غیرمالی و غیرقابل انتقال است، البته فامیلی بعد از مرگ دارنده، به وراث قانونی به ارث می‌رسد و وارث می‌تواند علیه شخصی که نام خانوادگی او را بدون مجوز قانونی انتخاب کرده، شکایت کنند. تنها در صورتی می‌توان نام خانوادگی متوفی را برداشت که تمامی وراث نسبت به این موضوع توافق داشته باشند.

مجوز تغییر نام‌خانوادگی
هرفرد می‌تواند پس از رسیدن به سن قانونی (۱۸ سالگی)، نام خانوادگی خود را تغییر دهد. فقط نباید نام فامیلی متعلق به فرد دیگری باشد یا اگر هست باید با اجازه دارنده نام، این تغییر صورت گیرد. اگر پدر، نام خانوادگی خود را تغییر دهد، این نام برای فرزندان کمتر از ۱۸ سال با درخواست کتبی پدر محقق می‌شود. فرزندان بالای ۱۸سال هم می‌توانند با گرفتن اجازه نامه از پدر، نام خانوادگی جدید را داشته باشند. دراین بین زن می‌تواند نام خانوادگی همسر خود را با دریافت اجازه نامه از مرد و در زمان ازدواج کسب کند. البته در صورتی که مرد از درخواست خود انصراف دهد، فامیلی از روی زن برداشته و وی به نام خانوادگی قبلی خود برمی گردد.

اگر نام خانوادگی خود را دوست ندارید
برای تغییر نام خانوادگی نیز شرایطی وجود دارد، افرادی که نام خانوادگی آن‌ها از واژه‌های نامناسب تشکیل شده است، افرادی که نام خانوادگی طولانی و چند بخشی دارند همچون خنجری برارعز یزی، فلاح ناگزیر و نظایر آن نام‌هایی که از واژه‌های خارجی بوده یا با آن ترکیب شده است همچون علی اف یوهانسون، چارلتون، جلیلسون و غیره. نام‌های خانوادگی تشکیل شده از القاب لشکری و کشوری مانند سرهنگ، خان، مهندس و نظایر آن، نام‌های خانوادگی قابل تغییر هستند. همچنین اگر فردی از خانواده محکومیت جزایی داشته باشد و داشتن نام خانوادگی وی موجب ننگ و آزار دیگر اعضای خانواده شود، اعضای خانواده می‌توانند نام خود را تغییر دهند. به یاد داشته باشید نام خانوادگی براساس قانون ایران تنها از پدر به فرزند منتقل می‌شود، اگر فرزند ناشی از رابطه نامشروع باشد، پدر نامشروع بوده و درحکم پدر نامعلوم است و نام خانوادگی مادر به طفل داده می‌شود. با این وجود، هیئت عمومی دیوان عالی کشور در رای وحدت رویه شماره ۴۱۷ که از لحاظ حقوقی و قانونی قابل توجه است، این نظر را نپذیرفته و با توجه به اینکه زانی پدرعرفی طفل به شمار می‌آید، او را مکلف به تمامی تکالیف مربوط به پدر از جمله اخذ شناسنامه برای طفل دانسته است. از این رای چنین بر می‌آید که فرزند نامشروع می‌تواند از نام خانوادگی پدر طبیعی خود بهره‌مند شود و از این لحاظ تفاوتی بین اطفال دیگر ندارد. در این بین اگر پدرطفل نامعلوم باشد، برابر تبصره ماده ۱۶ قانون ثبت احوال، نام خانوادگی مادر به طفل داده می‌شود و در صورتی که پدر و مادر نامعلوم باشند، مسوولان نامی را برای طفل انتخاب کرده و به او نسبت می‌دهند.

تغییر تاریخ تولد
گذشت آن زمانی که پدرومادر‌ها، شناسنامه طفل را ۵ سال بزرگ‌تر یا کوچک‌تر می‌گرفتند و تاریخ تولد بچه هیچ ربطی به روزی که به دنیا آمده بود نداشت. این روز‌ها دیگر کمتر اتفاق می‌افتد که نوزادی متولد شود و والدینش تاریخ ولادتش را با تفاوت در شناسنامه‌اش ثبت کنند. به همین دلیل است که قانون برای تغییر تاریخ تولد، کمی سختگیرانه‌تر برخورد کرده و این کار مانند تغییر نام کوچک و بزرگ به راحتی صورت نمی‌گیرد. این کار ریزه کاری‌های قانونی بسیاری دارد که باعث می‌شود برخی متقاضیان به خواسته‌شان نرسند. طبق قانون اگر فرد متقاضی مدعی شود که اختلاف سن واقعی او با سن مندرج در شناسنامه‌اش بیشتر از ۵ سال است، باید به کمیسیون تشخیص سن که درفرمانداری شهرستان محل صدور مستقر است مراجعه کند. هر فرد صاحب شناسنامه البته تنها یکبار درطول عمرش می‌تواند سن مندرج در شناسنامه‌اش را تغییر دهد که این تغییر نیز می‌تواند برای افزایش یا کاهش سن، آن هم فقط با ۵ سال اختلاف باشد. در این میان عده‌ای هستند که مدعی‌اند سن محاکم عمومی واقعیشان با سن شناسنامه‌ایشان کمتر از ۵ سال با هم اختلاف دارد که این افراد دیگر نیازی به مراجعه به کمیسیون تشخیص سن ندارند، چون مرجع صلاحیت دار برای رسیدگی به دعوای آن‌ها، محاکم عمومی دادگستری است.
>> مرکز آموزشهای همگانی قوه قضائیه

*نظرتان چیست؟ آن را با ما و دیگران در میان بگذارید*
*با کلیک روی نماد RSS  و ذخیرۀ آن، جدیدترین مطالب ما را آسانتر دنبال کنید*