در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد؛
شاید به همین دلیل است که دانشنامههای تخصصی کلان مانند دانشنامه جهان اسلام و دائره¨المعارف بزرگ اسلامی با گذشت حدود سه دهه از آغاز تدوین هنوز در نیمه راه هستند.
این طولانیشدن زمان تألیف، گرچه جامعیت و مستند بودن را همراه دارد؛ اما با دو آفت بزرگ همراه است: یکی کهنگی و دیگری مطول بودن مطالب.
بهعنوان نمونه، دو مدخل آیتالله خویی و آخوندخراسانی در دانشنامه جهان اسلام حجمی حدود 16 هزار کلمه را شامل میشودکه مخالف گزیدهنویسی و اختصار است؛ نکتهای که در دانشنامههای تخصصی محدود بیشتر رعایت میشود.
بهعنوان نمونه دانشنامههای امام علی و امام حسین(ع) به ترتیب در 13 و 14 مجلد و در مدت زمان نسبتا کمی به سرانجام رسیدهاند و این یکی از مهمترین نقاط قوت دانشنامههای تخصصی با موضوعات محدود است.
دانشنامه امام رضا (ع) نیز یکی از این دانشنامههاست که به همت بنیاد فرهنگی ـ هنری امام رضا(ع) و تحت نظارت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، قرار است طی سهسال به ثمر برسد و در 10 جلد (در مجموع 7500 صفحه رحلی) منتشر شود.
این دانشنامه فعالیتهای زیربنایی را از دو سال پیش زیرنظر حجتالاسلام دکتر یعقوبعلی برجی آغاز کرده و در آستانه انتشار جلد نخست خود قرار دارد.
یکی از نخستین و مهمترین برنامه ریزیها برای تدوین یک دانشنامه تدوین مدخلهاست، دانشنامه امام رضا(ع) چند مدخل را شامل میشود؟
دانشنامه امام رضا(ع) در مجموع 2500 مدخل دارد که در سه بخش «اعلام و شخصیتها»، «آثار و کتابها» و «مفاهیم» (شامل چهار گروه کلام، اخلاق و معنویات، فقه و حقوق و طبیعیات) منظم شده است. تاکنون که دو سال از فعالیتهای علمی دانشنامه میگذرد، علاوه بر طراحی دانشنامه، مدخلیابی، مدخل گزینی و پیریزی زیرساختها موفق به تألیف 320 مدخل شدهایم که هر مقاله بهطور متوسط 1800 کلمه است. به یاری خدا تا آغاز دهه کرامت و قبل از میلاد امام علیبن موسی الرضا(ع) شاهد انتشار نخستین جلد از دانشنامه خواهیم بود که مدخلهایی از هر سه بخش را شامل میشود.
به نظرتان روند کار کمی کند نیست؟ اگر قرار باشد هر جلد دانشنامه دو سال زمان ببرد، احتمالا 2500 مدخل آن نیاز به دهتا12 سال فعالیت دارد.
دانشنامهنویسی نیاز به فراهم آوردن زیرساختهای فنی و پژوهشی دارد. ما در این دو سال در حال فراهم آوردن زیرساختها، طراحی و تدوین شیوهنامه، تهیه بانک منابع و نسخ بودیم. برای اطلاع شما اکنون بیش از 20 هزار جلد نسخه خطی در بانک اطلاعات منابع جمعآوری کردهایم، همچنین کتابخانهای تخصصی درباره امام رضا(ع) با 2000 عنوان کتاب داریم و حدود 6000 سند همراه منابع روی سایت دانشنامه قرار دادهایم تا مورد استفاده مقالهنویسان قرار گیرد. ضمن اینکه بانک اطلاعاتی از یکهزار نویسنده جمعآوری کردیم که این بانک در حال تکمیل است.
باید به این نکته توجه کنید که مرحله مدخلیابی، فیشبرداری و مدخلگزینی که مهمترین مرحله است، انجام شده و به قول معروف کار روی غلتک افتاده است.
پس با این حساب فکر میکنید چه زمانی شاهد پایان نگارش دانشنامه باشیم؟
بناست هر 250 مدخل در 750 صفحه دو ستونه با قطع رحلی چاپ شود، یعنی در مجموع دانشنامه امام رضا(ع) در ده جلد چاپ میشود. پیشبینی ما این است که در کمتر از سه سال شاهد انتشار هر ده مجلد دانشنامه باشیم، همچنین امیدواریم تا پایان امسال دو مجلد از این دانشنامه را بیرون بدهیم.
روال تدوین دانشنامه امام رضا(ع) به چه صورت است؟
تدوین دانشنامه مطابق شیوهنامه دائره¨المعارفهاست و ضوابطی که مقالهنویسها باید رعایت کنند، در آن قید شده است.18 قاعده برای تدوین در نظر گرفتهایم که «مستند بودن، استفاده از منابع دست اول، رعایت امانتداری در نقل قولها، جامعیت علمی و پرهیز از حاشیهروی و پیچیدهنویسی» از جمله آنهاست.هر مدخل باید دارای چینش و نظم منطقی در مقاله باشد و ضوابطی نظیر کوتاه نگاری، سادهنویسی و رعایت اصول علمی در آن رعایت شود تا دانشنامه، هم مورد پسند محققان باشد و هم عموم اهل دانش از آن بهره ببرند. دانشنامه نباید دارای تعابیر شاعرانه و ادبیانه باشد، به همین منظور بر رواننویسی تأکید داریم و از نقلقولهای مستقیم پرهیز میکنیم.
نحوه کنترل و استانداردسازی مقالات چگونه است، آیا زیر نظر شورای علمی این کار انجام میشود؟
مقالات در 10 مرحله کنترل و اصلاح میشود. در گام نخست، مدخل به نویسنده تخصیص پیدا میکند. پس از نگارش، مقاله به مسئول بخش تحویل میشود. مسئولان هر بخش مقاله را به داوران مربوط تحویل میدهند و پس از پذیرفتهشدن، مقاله به ستاد علمی دانشنامه ارسال میشود. مقاله در این مرحله کنترل میشود و اگر دارای شأنیت بود، به داوری مجدد یا شورای علمی سپرده میشود. به عنوان مثال از 320 مقالهای که تاکنون نوشته شده است، بیش از 30 مقاله را در این بخش رد کردیم.
در مرحله بعدی، مقاله برای اصلاح مجدد به نویسنده عودت میشود، سپس کنترل و ویراستاری شده و از سوی گروه نظارت به سرپرستی دکتر احمد پاکتچی که زیر نظر پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات انجام وظیفه میکنند، کنترل میشود. پس از طی یکی، دو مرحله دیگر،مقاله به ویرایش نهایی میرسد. کنترل نهایی از سوی بنده بهعنوان «مدیر علمی» انجام میگیرد که یک مرحله قبل از صفحهآرایی و یک مرحله پس از آن است.
دانشنامهها معمولا با رویکرد تخصصی نوشته میشود، آیا قصد دارید در پایان کار گزیدهای از آن را با رویکرد عمومی استخراج کنید؟
اکنون مخاطبان دانشنامه امام رضا(ع)، فرهیختگان، پژوهشگران و متخصصان هستند، چون دانشنامه همانطور که از نامش پیداست، کتاب مرجع است؛ اما از مخاطبان عمومی هم غافل نیستیم و برنامهریزی کردهایم تا گزیدهای از دانشنامه را با رویکردی عمومیتر نظیر دانشجویان منتشر کنیم. البته این را هم اضافه کنم که در کنار گزیده عمومی، گزیدههای تخصصی با رویکردهای کلامی، فقهی و اخلاق استخراج و به صورت مجزا منتشر خواهد شد.
نسخه رایانهای یا آنلاین چطور، آیا دانشنامه به نرمافزار هم تبدیل میشود؟
طبیعی است که قرار گرفتن متن دانشنامه در فضای مجازی یا ارائه آن در الواح فشرده نیاز به تصویب هیات امنا دارد، در صورت موافقت آنها، مشکلی از سوی ما وجود ندارد.
آیا دانشنامه به زبانهای دیگر نیز ترجمه میشود؟
به طور قطع به نحوی برنامهریزی کردهایم که این کار بزرگ به فارسیزبانان محدود نشود و این اثر را به زبانهای عربی و انگلیسی هم ارائه کنیم و در هیات امنا هم تصویب شده است که به دو زبان عربی و انگلیسی نیز انتشار یابد، امیدواریم در این دهه شاهد رونمایی «موسوعه» و «Encyclopedia» امام رضا(ع) باشیم.
بامداد محمدی - جامجم
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد؛
جام جم آنلاین گزارش میدهد
جام جم آنلاین گزارش میدهد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد؛
یک فعال سیاسی:
یک نماینده مجلس:
در گفتوگوی «جامجم» با استاد حوزه و مبلغ بینالملل بررسی شد
گفتوگو با موسی اکبری،درخصوص تشکیل کمپین«سرزمین من»وساخت و مرمت۵۰خانه در منطقه زنده جان