فوتبالی که مربیانش حاشیه امنیت ندارند

نکته جالب این‌که سران ویگان با وجود سقوط تیم‌شان به لیگ دسته اول، هیچ‌گاه به برکناری سرمربی اقدام نکردند و مزد این اقدام خود را با قهرمانی ویگان در جام حذفی گرفتند؛ افتخاری که پس از 81 سال برای این تیم به دست آمد.

دیگر تیم‌های سقوط‌کننده از لیگ برتر کوئینز پارک رنجرز و ردینگ بودند که هر دو تیم، یک تغییر در نیمکت خود ایجاد کردند که البته این رفت و آمدها باعث نجات آنها از سقوط نشد. کوئینز پارک رنجرز در هفته دوازدهم و پس از شکست سه بر یک مقابل ساوتهمپتون، مارک هیوز را برکنار و هری ردنپ را جایگزین این مربی کرد. آنها با هیوز، تیم بیستم جدول بودند که با ردنپ تغییری در این جایگاه ایجاد نشد. سران ردینگ هم در هفته 29 و پس از شکست 2 بر یک تیم شان مقابل آستون ویلا، برایان مک درموت را اخراج و نایجل آدکینز را جایگزین او کردند، اما در ادامه فصل در همان رده نوزدهم باقی ماندند.

همین آدکینز تا هفته هفدهم، سرمربی استون ویلا بود، اما پس از تساوی 2 بر 2 تیمش مقابل چلسی اخراج شد و جای خود را به مائوریسیو پوچتینو داد. این تنها تغییر نسبتا موثر مربیان در رقابت‌های این فصل لیگ برتر بود، چراکه استون ویلا لیگ را با صعود به رده چهاردهم جدول به پایان برد؛ سه پله بالاتر از زمانی که آدکینز سرمربی آنها بود.

اولین تغییر این فصل لیگ برتر هم اخراج روبرتو دی ماتئو از چلسی و جایگزینی رافا بنیتز بود. آبی‌های لندنی قبل از آغاز هفته دوازدهم، در مرحله گروهی لیگ قهرمانان اروپا 3 بر صفر مغلوب یوونتوس شدند تا وداعی زودهنگام با این بازی‌ها داشته باشند. چلسی با دی ماتئو تیم سوم لیگ برتر بود و الان با قرار گرفتن در همان رده سوم به کار خود پایان داده است. البته باید قهرمانی این تیم در لیگ اروپا را هم به پای بنیتز نوشت.

منچسترسیتی هم هفته پیش، پس از آن‌که فصل را بدون بردن حتی یک جام به پایان برد، عذر روبرتو مانچینی را خواست تا از هم اکنون به دنبال معرفی یک مربی جدید برای فصل آینده باشد.

این، همه تغییرات نیمکت مربیان در لیگ برتر انگلیس بود که البته به هیچ وجه قابل مقایسه با تغییرات صورت گرفته در رقابت‌های فصل دوازدهم لیگ برتر فوتبال ایران نیست. از میان 18 تیم لیگ برتری این فصل، فقط هفت تیم استقلال، سپاهان، فولاد، نفت، راه‌آهن، فجر سپاسی و سایپا مربیان خود را عوض نکردند. در مقابل 11 تیم دیگر 17 بار سرمربی عوض کردند که در نوع خودش یک رکورد محسوب می‌شود.

در این میان تیمی مثل گهر دورود و صنعت نفت آبادان سه بار اقدام به اخراج مربیان خود کردند بدون آن‌که از این همه جابه‌جایی نتیجه‌ای به دست بیاورند. تیم‌های داماش (دوبار)، ملوان، تراکتورسازی، پرسپولیس، مس، صبا، پیکان، آلومینیوم و ذوب‌آهن هم در این فصل مربیان خود را تغییر دادند. در این میان تغییرات صورت گرفته در پرسپولیس و ذوب‌آهن بیشترین اثرگذاری را داشت و باعث خروج نسبی هر دو تیم از بحران شد. اولی تا آستانه فتح جام حذفی پیش رفت و دومی هم با فرار از منطقه خطر، خود را به دیدار پلی‌آف رساند تا شانس بقا در لیگ برتر را داشته باشد.

اما آیا درباره تغییرات صورت گرفته در نیمکت تیم‌هایی چون پیکان، آلومینیوم، ملوان و حتی داماش هم می‌توان چنین استنباطی داشت؟ براستی دلیل اصلی تعداد بالای رفت و آمدها در نیمکت مربیان لیگ برتر چیست؟ چرا پایه‌های صندلی داغ مربیان در فوتبال ما بیش از هر جای دیگر لرزان است؟

امان از ضعف مدیریتی

حسین فرکی، سرمربی موفق فولاد خوزستان که با این تیم سهمیه حضور در لیگ قهرمانان آسیا را به دست آورد، ضعف‌های مدیریت را اصلی‌ترین دلیل برای نبود ثبات مربیان لیگ برتری می‌داند. او در این باره به «جام‌جم» گفت: این موضوع در وهله اول ریشه در ضعف‌های مدیریتی دارد. مدیرانی که با ورزش هیچ میانه‌ای ندارند، نگاه شان ورزشی نیست یا این‌که تجربه کار در ورزش را ندارند. در مواقع بحرانی، تنها چاره را در تعویض مربی می‌بینند تا عملکرد ضعیف خودشان را توجیه کنند. خود من در طول دوران حضورم در عرصه مربیگری فوتبال همیشه سعی کرده‌ام با افرادی کار کنم که در وهله اول مدیر باشند و بعد خودشان سابقه فوتبالی داشته باشند. نتیجه چنین انتخاب‌هایی هم برای من کاملا روشن بود، چراکه هم در نفت و هم در فولاد فراتر از انتظار نتیجه گرفتیم.

در این میان برخی مدیران فوتبالی هم هستند که خود را در زمره بهترین مربیان می‌دانند که این موضوع هم تبعات بدی برای فوتبال ما به همراه خواهد داشت. فرکی با تائید این موضوع افزود: دخالت‌های بیش از اندازه مدیر عامل در کار سرمربی به‌اندازه عملکرد مخرب یک مدیر غیر فوتبالی، به فوتبال باشگاهی ما ضربه می‌زند. البته در همین فوتبال مدیرانی هستند که سال‌ها فوتبال بازی و مدیریت کرده‌اند. شما به تیم‌هایی نظیر سپاهان، نفت و فولاد نگاه کنید. بدون شک این باشگاه‌ها قبل از هر چیز نان مدیریت خوب خود را می‌خورند.

فرکی در پاسخ به این پرسش که نقش ایجنت‌ها، واسطه‌ها و حتی دلال‌ها در تعدد رفت و آمد مربیان روی نیمکت تیم‌های لیگ برتری چه میزان است، گفت: به هر حال این آقایان منافع‌شان از راه معرفی مربی به مدیرعامل یا معرفی بازیکن به سرمربی تامین می‌شود. مدیران ما هم چون بیشترشان فوتبالی نیستند معمولا خیلی راحت در دام چنین آدم‌هایی می‌‌افتند. لذا آنها هم نقش پررنگی در این چرخه معیوب ایفا می‌کنند. سوای فعالیت ایجنت‌های قانونی، من معتقدم پررنگ‌بودن نقش این واسطه‌ها بی‌ارتباط با ضعف مدیران فوتبالی ما نیست. خود من همیشه برای انتخاب تیم یا با مدیرعامل باشگاه صحبت می‌کنم یا با اعضای هیات‌مدیره وارد مذاکره می‌شوم. یعنی هیچ وقت با واسطه‌ها برای پذیرفتن یک پیشنهاد کاری مذاکره نمی‌کنم، چراکه اعتقاد دارم این موضوع نشأت گرفته از ضعف مدیریت در باشگاه مربوط است.

وی در ادامه با انتقاد از عملکرد برخی هم صنفانش افزود: معتقدم اگر یک مربی کارش را سالم و درست انجام دهد برای تیم داشتن دیگر به دلال بازی نیازی ندارد. مربیانی که با دلال‌ها مذاکره می‌کنند، معمولا به دنبال رسیدن اهداف مالی هستند و به مساله دیگری فکر نمی‌کنند. سابقه هم نشان داده اغلب مربیانی که بسختی توسط دلال‌ها وارد یک تیم می‌شوند طوری رفتار می‌کنند که خیلی راحت از آن تیم کنار گذاشته شوند. معنی‌اش این است که این افراد بیشتر به دنبال پول فوتبال هستند و می‌خواهند این چرخه تا ابد ادامه داشته باشد.

فرکی با بیان این‌که انتخاب درست دستیاران، یکی دیگر از عوامل تاثیرگذار در افزایش ثبات و حاشیه امنیت مربیان فوتبالی است، خاطرنشان کرد: خود مربی هم باید در انتخاب دستیارانش دقت لازم را داشته باشد. مربیان معمولا بیشتر از سرمربی با بازیکنان در ارتباط هستند، حال اگر فلان مربی از معیارهای لازم برخوردار نباشد قطعا آن تیم دچار مشکل می‌شود و نتیجه این مشکل هم در نهایت به اخراج کادر فنی می‌انجامد. متاسفانه در این فوتبال کم نیستند سرمربیانی که از دستیاران کوچک در کنار خود استفاده می‌کنند تا از آنها در راه مقاصد دیگر بهره ببرند. رای اخیر کمیته انضباطی در بحث پرونده تبانی، خود گویای این واقعیت تلخ است. پس نتیجه می‌گیریم انتخاب درست اعضای کادر فنی هم می‌تواند یکی از عوامل بازنده در اخراج سرمربی باشد.

توان مدیریتی فوتبال باید افزایش یابد

اما چاره کار چیست؟ آیا ساختار حاکم بر فوتبال ما در آینده‌ای نزدیک به مرتبه‌ای خواهد رسید که در طول یک فصل فقط شاهد پنج یا شش تغییر مربی در سطح لیگ برتر آن باشیم؟ فرکی که خود تاکنون به عنوان مربی جایگزین، از میانه فصل مسئولیت هدایت تیمی را به عهده نگرفته است، در پاسخ به این پرسش گفت: من فکر می‌کنم اگر بخواهیم حاشیه امنیت بیشتری برای مربیان ایجاد کنیم باید توان مدیریتی این فوتبال را افزایش دهیم. البته از نظر من هیچ ایرادی ندارد یک مربی در میانه‌های فصل برای کمک به یک تیم قبول مسئولیت کند. این مساله در تمام دنیا یک اتفاق مرسوم و جا افتاده است. اما مساله مهم انتخاب درست است.

متاسفانه خیلی از مدیران ما در انتخاب‌های خود بیشتر از آن‌که به توانایی‌های فنی مربی مورد نظر فکر کنند به این فکر می‌کنند که فلان مربی چقدر با لابی‌های پشت پرده می‌تواند موفق باشد. لذا مدیران ما حتی اگر هم ورزشی نیستند می‌توانند با بهره‌جستن از نظرات مشاوران فوتبالی خوب از بروز بسیاری از تصمیمات احساسی ممانعت کنند. پیشکسوتان زیادی در این فوتبال هستند که تجربیات ارزشمندی دارند، اما کسی سراغ آنها نمی‌رود. در واقع بسیاری از مدیران ما نسبت به اتفاق‌هایی که در این فوتبال می‌افتد آگاه نیستند. به عنوان مثال خیلی از قراردادهای میلیاردی به دلیل ناآگاهی مدیران از شرایط بازیکنان بسته می‌شود. این مشاوران حتی در بحث کاهش هزینه‌ها هم می‌توانند یاری‌رسان مدیران باشند.

16 مربی برکنار شده لیگ دوازوهم

لیگ دوازدهم در حالی به پایان رسید که بــجز امیر قلعه‌نویی در استقلال، زلاتکو کرانچار در سپاهان، حسین فرکی در فولاد، منصور ابراهیم‌زاده در نفت، علی دایی در راه‌آهن، محمود یاوری در فجر سپاسی و مجتبی تقوی در سایپا، سایر مربیان با حکم اخراج مدیران روبه‌رو شدند و در تیمه‌های راه از گردونه رقابت‌ها خارج شدند.

آنچه در ادامه می‌آید تمامی جابه جایی‌های نیمکت مربیان در لیگ دوازدهم است:

تراکتورسازی: حسن آذرنیا به جای تونی اولیویرا، پرسپولیس: یحیی گل‌محمدی به جای مانوئل ژوزه، ملوان: محمد احمدزاده به جای فرهاد پورغلامی، مس: لوکا بوناچیچ به جای ابراهیم قاسمپور، داماش: حمید درخشان به جای امید هرندی و افشین ناظمی به جای حمید درخشان، گهر: پرویز مظلومی به جای مهدی تارتار، علیرضا پورمند به جای پرویز مظلومی و محمد مایلی‌کهن به جای علیرضا پورمند، صبا: صمد مرفاوی به جای یحیی گل‌محمدی، پیکان: فیروز کریمی به جای عبدالله ویسی، آلومینیوم: پرویز مظلومی به جای اکبر میثاقیان، ذوب آهن: فرهاد کاظمی به جای رسول کربکندی، صنعت نفت: آلفردو کاسیمیرو به جای آلبرتو کاستا، علی فیروزی به جای آلفردو کاسیمیرو و سعید سلامت به جای علی فیروزی.

رضا پورعالی / گروه ورزش