موزه‌ها؛ از تاریخی تا نظامی

موزه، صرفا مکانی برای نمایش آثار تاریخی و باستانی نیست، بلکه همه نمایشگاه‌های هنری، علمی، جانوری، پزشکی، نگارخانه‌ها، کتابخانه‌ها، آرشیوها و بیشتر بناهای تاریخی را می‌توان به نوعی موزه تلقی کرد.

کد خبر: ۵۶۳۵۸۰

در واقع هر شیئی و اثری که به نمایش گذاشته می‌شود زبان حالی دارد که با مخاطبش ارتباط برقرار می‌کند.

موزه‌ها به شکل‌های گوناگونی طبقه‌بندی شده‌اند که می‌توان به کاخ‌موزه‌ها، موزه‌های تاریخ و باستان‌شناسی، موزه‌های فضای باز، موزه‌های مردم‌شناسی، موزه‌های علوم و تاریخی طبیعی، موزه‌های منطقه‌ای (محلی)، موزه‌های سیار (گردشی)، پارک‌موزه‌ها، موزه‌های سلاح (نظامی) و موزه‌های اندیشمندان (خانه هنرمندان) اشاره کرد.

کاخ موزه‌ها: این کاخ‌ها که از گذشتگان به دست ما رسیده و بیانگر شیوه زندگی صاحبان آن است یک اثر تاریخی است و حتی امکان دارد در این بنا اشیای تاریخی و نیز آثار هنری از جمله نقاشی روی دیوار،‌ گچکاری و... وجود داشته باشد.

کاخ‌موزه‌ها معمولا در مراکز حکومتی به وجود می‌آیند. مجموعه کاخ گلستان، کاخ‌های سعدآباد تهران و باغ ملک‌آباد مشهد از این نوع موزه‌ها هستند.

موزه تاریخی و باستان‌شناسی: بیشتر این آثار بر اثر کاوش‌های باستان‌شناسی به دست آمده‌ و بیانگر فرهنگ و تمدن گذشته و تلفیق‌کننده علم، هنر و دانش یک ملت یا یک قوم است. چنین موزه‌هایی، مادر نیز نامیده می‌شوند. موزه ملی ایران (ایران‌باستان) از این نوع هستند.

موزه فضای باز: با ایجاد این نوع موزه‌ها می‌توان به معرفی یافته‌ها و داده‌های مهم باستان‌شناسی کمک بزرگی کرد. زمانی‌که یک کاوش علمی باستان‌شناسی منجر به نتایج مطلوب و کشف آثار ارزشمند غیرمنقول می‌شود و قابل انتقال به موزه‌ها نیست، با فراهم‌آوردن شرایط و امکانات لازم، مکان مورد نظر برای بازدید عموم مهیا می‌کنند. این مساله در اصطلاح به موزه فضای باز مشهور است. از جمله این موزه‌ها می‌توان به تخت‌جمشید در شیراز و محوطه تاریخی هگمتانه در همدان اشاره کرد.

موزه‌های مردم‌شناسی: این موزه‌ها با به نمایش گذاشتن ماکت‌های انسان و نمایش لباس‌ها و فضای زندگی دوره‌های مختلف به بیان فرهنگ، آداب و رسوم،‌ اعتقادات و سنن اجتماعی حاکم بر جامعه می‌پردازد. موزه مردم‌شناسی تهران و حمام گنجعلی‌خان کرمان از این نوع است.

موزه‌های هنری: در این‌گونه موزه‌ها انواع هنرهای تجسمی و تزئینی که از زیبایی‌شناسی بالایی برخوردارند به نمایش درمی‌آید و معمولا بازدید‌کنندگان زیادی نیز دارند. موزه هنرهای معاصر در تهران و موزه هنرهای تزئینی در اصفهان از این نوع است.

موزه علوم و تاریخ طبیعی: این موزه‌ها تجربه‌های علمی بر اساس شواهد و وسایل کاری و تاریخی طبیعی را که در برگیرنده گونه‌های مختلف گیاهی بویژه جانوران است به نمایش می‌گذارد.

موزه‌های محلی یا منطقه‌ای: بیانگر و نمودار فرهنگ یک منطقه یا یک محله خاص است و صرفا آثار و اشیای تاریخی همان منطقه را به نمایش می‌گذارد. موزه شوش و توس در خراسان از این نوع است.

موزه‌های سیار: برای پیشبرد سریع اهداف فرهنگی و به دلیل فقدان امکانات موجود در مناطق و شهرهای محروم شکل می‌گیرد. این موزه‌ها فرهنگ‌های گوناگون را در مکان‌های مختلف در معرض دید عموم می‌گذارند. اگر به این نوع موزه‌ها توجه کافی شود، بسیار تاثیر‌گذار خواهد بود اگرچه در ایران مورد بی‌مهری قرار گرفته است.

پارک‌موزه‌ها: به دلیل داشتن ابعاد گوناگون علمی و فرهنگی و جاذبه‌های تفریحی و آموزشی و نیز تفریحی از اهمیت زیاد برخورد دارند، چرا که مسائل زیستی و طبیعی را از نزدیک برای مردم به نمایش می‌گذارند. ویژگی مهم این موزه‌ها این است که عموم مردم می‌توانند از دیدن آنها بهره‌مند شوند. در ایران ایجاد پارک‌موزه سابقه‌ اندکی دارد مانند باغ‌موزه دفاع مقدس که بتازگی راه‌اندازی شد.

موزه‌های نظامی: روند تاریخی برخی جنگ‌ها و انواع سلاح‌های نظامی و جنگی را در معرض دید همگان قرار می‌دهد. این نوع اشیا شامل لباس‌های نظامی رزمی، اسلحه و دیگر وسایل رزمی نیز می‌شود مانند موزه اسلحه در کاه موزه سعدآباد تهران.

موزه‌های اندیشمندان (خانه هنرمندان): برای ارج نهادن به هنرمندان، نویسندگان، مخترعان و مفاخر جامعه معمولا پس از در گذشتشان در خانه آن شخصیت پدید می‌آید و در برگیرنده وسایل شخصی، وسایل کار و آثار آنهاست. این موزه‌ها بیشتر در کشورهای اروپایی مرسوم است. در ایران نیز در سال‌های اخیر، کارهای خوبی در این زمینه انجام شده است مانند موزه دکتر معین یا تبدیل خانه استاد ابوالحسن صبا به موزه موسیقی و... .