معاون صدای سازمان صدا و سیما:

رادیو قدرت اعتمادسازی دارد

از سال 1387 که محمدحسین صوفی به سمت معاونت صدا منصوب شده تا امروز اتفاقات زیادی در رادیو رخ داده است؛ از تاسیس شبکه‌های رادیویی کتاب، دانش و رادیو فصلی گرفته تا تغییر 20 مدیر رادیویی. صوفی معتقد است در مدیریت رسانه‌ای مانند رادیو باید میل و خواسته مخاطب را توام با مصلحت و نیازش مدنظر قرار داد و برنامه‌‌هایی ارائه کرد که هم خلاقانه باشد و هم اثربخش.
کد خبر: ۵۶۰۶۳۶
رادیو قدرت اعتمادسازی دارد

درباره این نگاه و عملکرد صوفی در چند سال اخیر و قدرت رادیو در اثرگذاری بر جامعه گفت‌وگویی با او داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

زمانی که شما مسئولیت معاونت صدا را به عهده گرفتید در جمع خبرنگاران اعلام کردید معتقدید هر حرکتی که آغاز می‌شود، باید بعد از مدتی ایستاد، آن را ارزیابی کرد و بعد راه را ادامه داد. حال به نظر شما رادیو در کدام نقطه قرار دارد؛ ایستادن یا حرکت کردن؟

نکته‌ای که شما اشاره کردید و من در مصاحبه‌های پیشین گفته بودم، تابع یک اصل کلی در تصمیم‌گیری است. وقتی ما با مساله‌ای روبه‌رو می‌شویم که ابعاد آن ناشناخته است و دقیقا نمی‌دانیم چرا و چگونه حادث شده، چه سیری طی کرده و به کدام سو در حرکت است، طبیعی است که نمی‌توانیم با سرعت زیاد به بهترین و دقیق‌ترین پاسخ برسیم یا به تعبیری درست‌ترین رفتار را انجام دهیم.

بنابراین همه ما وقتی با چنین شرایطی روبه‌رو می‌شویم باید همه ابعاد موضوع را بررسی کنیم تا بعد از تکمیل‌شدن اطلاعات درباره‌ آن تصمیم بگیریم. مسلما این تصمیم دقیق‌تر خواهد شد و توام با واقعگرایی است. همچنین نتیجه آن موفقیت‌آمیز خواهد بود.

البته منظورم از ایستادن، ایستادن محض و سکون نبود، بلکه خودداری از انجام کار بدون مطالعه و دقت بود که نه‌تنها به حل مساله کمک نمی‌کرد، بلکه پیچیده‌تر می‌شد. این توقف به معنای اشراف به همه امور بود. این خودش حرکت منطقی و عقلانی است. این مساله مغایرتی با سرعت در کار ندارد. همیشه در کنار سرعت باید دقت را در نظر بگیریم، چون باعث می‌شود تصمیم عاقلانه و خردمندانه بگیریم. ضمن این که ما در زندگی روزمره و کاری با مسائل مختلف روبه‌رو می‌شویم که تفاوت‌های زیادی با هم دارند؛ برخی ساده و بعضی پیچیده هستند. برخی مشکلات نیاز به راه‌حل‌های ساده و بعضی دیگر راه‌حل‌های پیچیده دارند.

از سوی دیگر، برای همه امور یک راه‌حل وجود ندارد، بلکه باید راه‌حل‌های متنوعی را طراحی کرد. ایستادن و بررسی‌کردن یکی از راه‌حل‌ها برای موضوعات گوناگون است و معنای آن اتخاذ تصمیم‌های استراتژیک و درست است.

شما اشاره کردید به دنبال ارتقای کیفیت در رادیو هستید، اما عده‌ای معتقدند جسارت برنامه‌سازان رادیو برای پرداختن به مسائل انتقادی کمتر از گذشته شده است. حتی گاهی برنامه‌های انتقادی همچون «جمعه ایرانی» با مشکلات زیادی روبه‌رو می‌شوند و مدیران بخش‌های میانی حاضر به حمایت از برنامه‌سازان نیستند. چرا این اتفاق افتاده است؛ این در حالی است که برنامه‌سازان تاکید دارند شما از آنها حمایت می‌کنید، اما پشتیبانی مدیران میانی به اندازه جدیت شما نیست؟

کیفیت و کیفیت‌گرایی حد و میزان مشخصی ندارد. کیفیت یک عرصه بی‌انتهاست و باید در آن پیش رفت. همیشه از هر قله‌ای که هستیم باید به قله بالاتر برویم، باید حرکت تکاملی انجام بدهیم، توقف برای کیفیت وجود ندارد.

در رسانه همه برنامه‌سازان و مدیران باید نگران کیفیت باشند و به بهبود و ارتقای کیفیت توجه کنند. همیشه دغدغه مسئولان رادیو، ارتقای کیفیت بوده و این که گفته شود مدیران بخش‌های میانی جدیت یا جسارت ندارند، درست نیست.

مسئولیت هر کسی مشخص است و متناسب با جایگاهش باید پاسخگوی عملکرد و اقدامات خودش باشد. تمام برنامه‌های ما مخاطب‌محور است. یعنی مخاطب را به عنوان سرمایه اساسی رسانه در نظر می‌گیریم.

در ارتباط با مخاطب محوری سه مؤلفه میل، مصلحت و نیاز را در نظر می‌گیریم. برخی مواقع برنامه‌سازان صرفا به میل یا نیاز فکر می‌کنند و مصالح را در نظر نمی‌گیرند، ولی ما میل، نیاز و مصالح را در یک بسته می‌بینیم. این بسته توسط مدیران شبکه‌ها مراقبت و نظارت می‌شود تا مشکلی به وجود نیاید. ممکن است برخی برنامه‌سازان علاقه‌مند به نظارت نباشند یا اقتضائات جامعه را کمتر در برنامه‌هایشان رعایت کنند، در این شرایط نمی‌توان از آنها حمایت کرد.

ما کشوری هستیم که خرده‌فرهنگ‌های زیادی دارد. همچنین با شرایط مختلف فرهنگی، سیاسی، داخلی، خارجی و... روبه‌رو هستیم. رسانه ملی، رسانه‌ای است که به دنبال حفظ وحدت، امنیت، انسجام و یکپارچگی و تقویت نهادهای نظام است. باید همیشه مراقب باشیم خدشه‌ای به این انسجام وارد نشود. در این باره بیشترین مسئولیت و نقش را مدیران به عهده دارند. به همین دلیل برخی مواقع که می‌خواهیم مقررات و ضوابط را اعمال کنیم، ممکن است برنامه‌سازی برنتابد و بگوید مدیران جسارت ندارند! ولی مدیران اگر جسارت نداشتند برنامه‌های رادیو این همه متنوع نمی‌شد.

سه، چهار سال قبل فقط یک گروه طنز داشتیم، اما الان همه شبکه‌ها گروه طنز دارند یا رادیو ایران دفتر طنز تشکیل داده و برنامه «کوی نشاط» جذابیت‌های زیادی برای شنوندگان این شبکه رادیویی دارد. همچنین مرکز هنرهای نمایشی رادیو، نمایش‌های طنز تولید می‌کند. تولید این تعداد برنامه طنز که بیشتر آنها انتقادی هم هستند، شجاعت می‌خواهد.

معتقدم مدیران ما جسارت دارند و به برنامه‌سازان هم اعتماد دارند. تولیدات زیاد و خوب نتیجه تعامل میان برنامه‌سازان و مدیران است. تولید بیش از 500 ساعت برنامه در طول روز در شبکه‌های مختلف که رضایتمندی مخاطبان را به همراه دارد، نتیجه این تعامل است. ممکن است در برخی برنامه‌ها اختلاف سلیقه وجود داشته باشد که با توجه به تعامل خوبی که میان من با مدیران و برنامه‌سازان وجود دارد، آنها نزد من می‌آیند و مشکلات را با یکدیگر حل می‌کنیم.

آیا تا به حال شده برنامه‌سازی را در رادیو تنبیه کنید؛ یعنی برنامه‌اش را برای مدتی متوقف کنید؟

طبیعی است این موارد وجود دارد، ولی در سال‌های اخیر واقعاً تنبیه به معنای مجازات‌کردن خیلی کم داشتیم. درصد تشویق‌ها و اظهار رضایت‌ها خیلی افزایش یافته و درصد برخوردها و تنبیه‌ها کاهش یافته است.

چرا درصد برخوردها کمتر شده است؛ یعنی برنامه‌سازان می‌دانند باید چگونه برنامه‌هایی تولید کنند؟

این مساله به خاطر تعاملی است که شکل گرفته است. یکی از ویژگی‌های رادیو که آقای مهندس ضرغامی به آن اشاره کرد، سرعت انتقال سیاست‌ها و خط‌مشی‌ها به بدنه جامعه است. یعنی سریعا آنچه باید از طریق رادیو منعکس شود، توسط معاونت صدا به مدیران شبکه‌ها و بعد مدیران گروه‌ها منتقل می‌شود و آنها هم به برنامه‌سازان ابلاغ می‌کنند و خیلی سریع به گوش مردم می‌رسانند.

بنابراین یکی از دلایلی که باعث‌شده اشکالات و انتقادات کاهش یابد به این خاطر است که ما سرعت انتقال سیاست‌ها، خط‌مشی‌ها، اصول، بایدها و نبایدها را به برنامه‌سازان بیشتر کرده‌ایم. همچنین تعامل بیشتری میان مدیران و برنامه‌سازان به وجود آمده است. تمام اطلاعاتی که در ذهن مدیران هست در ذهن برنامه‌سازان هم وجود دارد.

نگاه برنامه‌ریزی در رادیو توسعه یافته و نظارت درون‌گروهی افزایش یافته است. به جای این که واحدی جداگانه به برنامه‌ها نظارت داشته باشد، همه برنامه‌سازان خودشان به کارشان نظارت می‌کنند و این مساله باعث‌شده هم ارتقای کیفیت و رضایتمندی داشته باشیم و هم این که اشکالات کاهش یابد.

گاهی برنامه‌سازان رادیو گلایه‌مند هستند که با تدوین یک آیین‌نامه کلی برای همه برنامه‌ها نسخه کلی پیچیده می‌شود. این مساله بویژه در مناسبت‌ها بیشتر مصداق پیدا می‌کند. فکر نمی‌کنید این نسخه‌های کلی جلوی خلاقیت برنامه‌سازان را می‌گیرد؟

در هر فعالیت حرفه‌ای قواعد، اصول و آیین‌نامه‌ای وجود دارد. بنابراین در قواعد حرفه‌ای برنامه‌سازی هم آیین‌نامه و دستورالعمل حاکم است و رعایت آنها به معنای رعایت اخلاق حرفه‌ای و عدول از آنها به معنای عدول از اخلاق حرفه‌ای است بنابراین برداشت و بررسی تحقیقات میدانی ما بیانگر این است که تمام برنامه‌سازان از آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها استقبال کرده‌اند.

از سوی دیگر، مقررات و ضوابطی که برای مناسبت‌ها تبیین و اعلام می‌شود، نه‌تنها برنامه‌سازان را محدود نمی‌کند و جلوی خلاقیت‌شان را نمی‌گیرد، بلکه افق آنها را روشن می‌کند. در سال‌های اخیر، تعداد شبکه‌ها افزایش یافته است و اگر این آیین‌نامه‌ها نباشد، نوعی تداخل برنامه‌سازی پیش می‌آید و شاکله به هم می‌خورد. شنونده از هر مناسبت باید پیامی را دریافت کند. رسانه‌ای که پیام‌محور است، نباید بیهوده برنامه‌سازی کند.

یعنی شما به دنبال تاثیرات درازمدت برنامه‌های رادیویی هستید؟

بله! برنامه‌ها باید تاثیر رو به رشد داشته باشد و به تعالی جامعه، افزایش آگاهی مردم و تنویر افکار عمومی کمک کند. هر کدام از شبکه‌های رادیویی ماموریت خاص خودشان را دارند. بنابراین اگر آیین‌نامه‌ها مشخص نباشد، متناسب با آن برنامه‌ای هم تولید نمی‌شود و نظارت هم انجام نخواهد شد. در مجموع با رعایت آیین‌نامه‌ها می‌توانیم پیام مثبت و تاثیرگذار ارائه کنیم، بنابراین تدوین آیین‌نامه‌ها مقدمه‌ای است برای برنامه‌ریزی و انتقال درست پیام به مخاطب.

با توجه به نکاتی که گفتید از صد نمره، چه‌نمره‌ای به رادیو می‌دهید؟ ضعف‌ها و قوت‌ها را در کدام بخش‌ها می‌دانید؟

بهتر است من به رسانه‌ای که در آن مسئولیت دارم، نمره ندهم؛ اما باید بگویم تلاش زیادی در رادیو انجام می‌شود، نوآوری‌ها و سختکوشی‌ها زیاد است، دستاوردها هم مورد توجه است. صادقانه باید پذیرفت در مواردی نابسامانی هم وجود دارد که به نظرم طبیعت کار است. در کاری با این وسعت و با ذائقه‌های گوناگون مردم و تنوعی که در توقع آنها وجود دارد، ممکن است نابسامانی‌هایی داشته باشیم، ولی مهم این است که در کنار رشد کیفی برنامه‌ها به دنبال ارتقای سطح دانش و معلومات برنامه‌سازان هم باشیم.

هرگز از آموزش همکاران غفلت نمی‌کنیم. در سال‌های گذشته ـ بویژه سال 91 ـ مجموعه آموزش‌هایی را به شکل کارگاهی، فردی، استاد و شاگردی، کلاسیک و تئوری برای همکاران برگزار کردیم. اگر ارتقای کیفیت را در برنامه‌ها شاهد هستیم و انتقادها کاهش یافته به این دلیل است که برنامه‌سازان تراز برنامه‌سازی را ارتقاء داده‌اند. افزایش تراز برنامه‌سازی به‌دلیل آموزش‌هایی است که در طول سال فرا گرفته‌اند.

اما خیلی از مخاطبان به شبکه‌هایی مثل جوان و گفت‌وگو انتقاد دارند. برنامه‌های رادیو جوان زمانی خیلی جوان‌پسند و ریتم برنامه‌هایش تند بود یا رادیوگفت‌وگو که با هدف چندصدایی راه‌اندازی شد و از جناح‌های مختلف دعوت می‌کرد، اما دیگر این دو شبکه همچون گذشته مخاطب ندارد.

من قبول ندارم که اصلا این دو شبکه مخاطب ندارد.

منظور من این نبود که مخاطب ندارد، بلکه نسبت به گذشته شنونده‌هایش کم شده‌اند.

از روی چند گزینه می‌توان فهمید یک برنامه مخاطب دارد یا خیر؛ یکی از آنها نظرسنجی است. نظرسنجی‌هایی که توسط جاهای مختلف یا مرکز تحقیقات انجام می‌شود، همه بیانگر افزایش مخاطبان رادیو است.

ما سال‌های 90 و 91 موفق شدیم چند شبکه جدید را راه‌اندازی کنیم. مخاطب ما وقتی به رسانه مراجعه می‌کند از سبد رسانه، بخشی از کالای مورد نظر خود را برمی‌دارد. هرچند استفاده مخاطب داخل کشور از سبد رسانه محدود است. ما جامعه 70 میلیونی هستیم، اما زمانی که برای امور رسانه‌ای مصرف می‌کنیم، محدود است. با توجه به این نکته برخی از ما می‌پرسند چرا شبکه‌های رادیویی را افزایش می‌دهید؟ جواب ما این است به عنوان مثال فردی در طول روز دو ساعت به برنامه‌های رادیو گوش می‌دهد. وقتی شبکه جدیدی اضافه می‌شود آن فرد به صورت طبیعی از آن دو ساعت باید برای شبکه جدید استفاده کند، اما نتیجه بررسی‌های ما نشان می‌دهد آن فرد نه‌تنها از آن دو ساعت برای شبکه جدید استفاده نکرده، بلکه زمان استفاده از رسانه را افزایش داده تا برنامه‌های شبکه جدید هم گوش بدهد.

بنابراین نه‌تنها مخاطبان قدیم کاهش نیافته‌اند، بلکه افزایش مخاطب هم داریم و شبکه‌های جدید مخاطب جدید پیدا کرده است. در مجموع با راه‌اندازی شبکه‌های جدید مخاطب‌آفرینی کرده‌ایم. این را براساس نظرات مرکز تحقیقات می‌گویم. نظرسنجی‌ها عمومی است و می‌توانیم در اختیار همگان قرار دهیم.

از سوی دیگر نظرسنجی‌ها فصلی هم انجام می‌شود. در فصل‌های مختلف نه‌تنها با ریزش مخاطب روبه‌رو نبودیم، بلکه زایش و رویش مخاطب هم داشته‌ایم. مردم تعامل خوبی با برنامه‌ها دارند. کافی است نگاهی به خودروها داشته باشیم تا متوجه شویم همه آنها شبکه‌های رادیویی ازجمله رادیو فصلی، جوان، آوا و پیام را گوش می‌دهند.

این نشان می‌دهد ما سعی کرده‌ایم متناسب با ذائقه مخاطب برنامه‌سازی کنیم. بررسی عملکرد سه ماهه رادیو گفت‌وگو نشان می‌دهد از همه سلایق و از همه طیف‌های سیاسی در کشور از برنامه‌های این شبکه رادیویی استفاده می‌کنند. البته سلایق سیاسی که داخل حاکمیت قرار دارد در برنامه‌های این شبکه هم شرکت می‌کنند.

در مجموع در رادیو گفت‌وگو نمایندگان اصلاح‌طلب، اصولگرا، جریان طرفدار دولت و جریانات سیاسی دیگر حضور دارند.

یعنی معتقدید برنامه‌های چالشی رادیو گفت‌وگو که در حوزه‌های مختلف جریان‌ساز بوده، قطع نشده و ادامه دارد؟

بله، تعداد برنامه‌های چالشی فراوان است. کافی است چند ساعت از برنامه‌های رادیو گفت‌وگو را گوش کنید تا متوجه این مساله شوید. البته ساعت برنامه‌های این شبکه سال 91 چهار ساعت افزایش یافته است. رادیو گفت‌وگو و دیگر شبکه‌های رادیویی در طول روز 500 ساعت برنامه پخش می‌کنند. بنابراین اگر کسی می‌خواهد تحلیل محتوا در رادیو داشته باشد، باید 500 ساعت برنامه در طول روز را گوش بدهد و بعد قضاوت کند. ما در هفته هزار عنوان برنامه داریم. معتقدم باید هزار عنوان برنامه شنیده شود. با یک برنامه نمی‌توان راجع به یک رادیو تحلیل داشت.

با توجه به این که سیاست شبکه گفت‌وگو چندصدایی است، با نزدیک‌شدن به زمان انتخابات آیا نمایندگان جناح‌های مختلف در این شبکه حضور خواهند داشت؟

انتخابات یکی از بهترین عرصه‌ها برای حضور آرای مختلف در میدان تصمیم‌گیری سیاسی جامعه است و مسلما رادیو به خاطر رسالتی که به عهده دارد در این عرصه فعال‌تر است. اصل مشارکت همگانی در انتخابات هم مستلزم آن است که در رادیو شرایطی فراهم کنیم که آرا و افکار متعلق به جناح‌های سیاسی فعال از طریق رادیو راحت و سریع بیان شود.

خوشبختانه برای این کار در تمام بخش‌های رسانه ازجمله رادیو تمهیداتی اندیشیده شده و همه شبکه‌ ها برنامه‌های انتخاباتی دارند و می‌خواهند فضای انتخابات را گرم کنند تا اقشار مختلف مردم بتوانند اطلاعات مورد نیاز خودشان را از رادیو به دست بیاورند و فضای مشارکت گرم‌تر و حضور مردم گسترده‌تر شود.

بنابراین همه شبکه‌ها با موضوع انتخابات برنامه دارند. رادیوهای گفت‌وگو و ایران فعال‌تر از بقیه شبکه‌ها هستند. بویژه در رادیو گفت‌وگو شرایطی فراهم کرده‌ایم که نمایندگان همه جریان‌ها در برنامه‌ها حضور داشته باشند و دیدگا‌ه‌هایشان را بگویند تا مردم از نظرات آنها استفاده کنند. البته نامزدهای ریاست جمهوری هم می‌توانند به برنامه‌های رادیویی بیایند و دیدگاه‌های خود را بازگو کنند، اما اولویت با کسانی است که برنامه‌محور هستند و حرف‌های شعاری و خدای نکرده حرف‌های عوام‌فریب را بازگو نمی‌کنند، اما در کل وظیفه رسانه انعکاس برنامه نامزدهاست.

مدیر شبکه یک تلویزیون در نشست خبری اعلام کرد اگر تعداد نامزدها محدود باشد مناظره‌ها به شکل زنده پخش می‌شود و در صورت زیاد بودن نامزدها احتمال پخش زنده کمتر می‌شود. در رادیو مناظره‌ها چگونه پخش می‌شود؛ زنده یا تولیدی؟

در رادیو هم‌اکنون هم برنامه‌های مناظره وجود دارد و نمایندگان جریانات سیاسی،به این برنامه‌ها می‌آیند و نظرات خود را بازگو می‌کنند، اما برای برنامه مناظره نامزدهای اصلی در سطح کلان در سازمان صدا و سیما تصمیم‌گیری می‌شود.

این تصمیم شامل حال رادیو و تلویزیون می‌شود. همه مناظره‌ها در رادیو زنده است. ترکیب، چگونگی و شروع کار آن بستگی به تعداد نامزدهای تائید صلاحیت شده و تصمیمات کلان سازمان دارد که متناسب با تعداد آنها، آرایش رسانه‌ای را تنظیم می‌کنیم. اگر تعداد محدود باشد به گونه‌ای دیگر برنامه‌ریزی می‌شود و اگر تعداد بیشتر شود، برنامه‌ریزی جور دیگری می‌شود. مسلما رادیو برنامه مناظره پخش خواهد کرد و مناظره‌ها زنده خواهد بود، اما تصمیم اصلی در این باره را ستاد انتخابات سازمان صدا و سیما به رادیو و تلویزیون اعلام خواهد کرد.

راه‌اندازی رادیو فصلی اتفاق مثبتی بود و این رادیو با تنوع و ریتم تند برنامه‌هایش توانسته مردم زیادی را تبدیل به مخاطبان رادیو کند، چرا این اتفاق در شبکه‌های دیگر رادیویی نمی‌افتد؟ حتی دست برنامه‌سازان در رادیوهای فصلی بازتر است. گرچه هر شبکه ماموریت‌های خاص خودش را دارد و شبکه‌های تخصصی مانند سلامت نمی‌توانند موسیقی‌هایی با ریتم تند پخش کنند، اما این طور برداشت می‌شود که برنامه‌سازان رادیو فصلی محدودیت‌ کمتری دارند.

رادیو فصلی مختصات و تعریف خودش را دارد و برای همین ریتم برنامه‌هایش تند است. این شبکه راه‌اندازی شده تا به لحاظ مضمون و ریتم با شبکه‌های دیگر متفاوت باشد و طبیعی است ما باید در سبد رادیو همه گونه محصول داشته باشیم.

نباید انتظار داشته باشیم برنامه‌ای که در رادیو فصلی تولید می‌کنیم، در رادیو ایران هم تولید کنیم. همان طور که شما اشاره کردید هرکدام از شبکه‌ها ماموریت، وظیفه و مخاطب خاص خود را دارند. بنابراین متناسب با ماموریت، وظیفه‌ و جامعه مخاطبان مضمون و ریتم برنامه‌ها را تنظیم می‌کنند.

شنونده‌ای که به رادیو سلامت مراجعه می‌کند به دنبال ریتم تند نیست، بلکه به دنبال محتوا و اطلاعات بیشتر است. او در این شبکه پیگیر موسیقی‌های تند یا برنامه‌های طنز نیست. او می‌خواهد تاریخ پزشکی بداند یا اطلاعاتی درباره پزشکی و سلامت داشته باشد. به همین دلیل علاقه‌مند به شنیدن برنامه‌های علمی است.

بنابراین در سال‌های اخیر در تقسیم‌بندی شبکه‌ها سعی کردیم هر رادیو با تفکیک ماموریت و مخاطبان، ریتم و محتوای برنامه‌هایش را تنظیم کند.

فعالیتی را در سال 91 شروع کردیم که امسال نتیجه می‌دهد. سال گذشته به شبکه‌ها ماموریت دادیم برنامه‌هایشان را بازنگری و بازمهندسی کرده و متناسب با تعاریف جدید یک بار دیگر برنامه‌ریزی کنند.

از این بازتعریف می‌خواهیم به اطلس محتوایی برسیم. مهم‌ترین فعالیت رادیو در سال 92 تولید اطلس محتوایی است. یعنی براساس نقشه راه که در اختیار شبکه‌ها قرار داده می‌شود، ماموریت‌های جدید تبیین، برنامه‌ریزی و برنامه‌سازی می‌شود. با تدوین اطلس محتوایی، شبکه‌ها بیش از گذشته هویت پیدا می‌کنند و مخاطبان بیش از گذشته می‌توانند برنامه‌های مطلوب خودشان را در رادیو‌های مختلف پیدا کنند.

یکی دیگر از انتقادهایی که به رادیو وارد است، مربوط به رادیو فرهنگ است. این شبکه رادیویی می‌تواند در عرصه فرهنگ جریان‌ساز باشد، ولی عملکردش این‌گونه نیست و بیشتر برنامه‌های این شبکه به پوشش نمایشگاه نقاشی یا نقد فیلم‌ها خلاصه شده است. منظورم پرداخت به مسائل حاشیه‌ای در عالم هنر نیست، بلکه اتفاقات فرهنگی است که جای پرداخت بیشتر دارند.

فرهنگ، عرصه وسیعی دارد و جریان‌سازی در آن کاری بسیار سخت و کند است. در رادیو فرهنگ و دیگر شبکه‌های رادیویی سعی ما بر جریان‌سازی و فرهنگسازی است. بر این اساس، رخدادهای فرهنگی را رصد کرده و بعد از آسیب‌شناسی به نقد جریان‌های فرهنگی ورود پیدا می‌کنیم.

نحوه ورود به نقد جریانات فرهنگی اهمیت زیادی دارد و باعث می‌شود حرکت‌های فرهنگی مطلوب، سالم و تاثیرگذار تقویت شوند و جریان‌های فرهنگی مخرب کمرنگ شود. در ارتباط با رادیو فرهنگ هم باید بگویم اگر بخواهیم عملکرد رادیو فرهنگ را نقد کنیم، باید تمام فعالیت‌هایش را تحلیل کنیم.

این شبکه برنامه‌های مناسبی در حوزه نمایش، تحلیل فیلم‌ و نقد آثار فرهنگی پخش می‌کند. در مجموع عملکرد خوبی داشته و برنامه‌ها به نوعی مرجع مهمی برای مخاطبان است. همچنین برنامه‌های متنوعی در زمینه سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی پخش می‌کند. در عرصه نقد و بررسی کتاب هم فعالیت‌های خوبی دارد. علاوه بر آن در حوزه توجه به زبان فارسی و پالایش آن اقدامات خوبی انجام داده است. برنامه‌های جذابی هم برای حافظ، مولانا و مثنوی پخش می‌کند.برگزاری میزگردهای ادبی و هنری و تحلیل و ارزیابی شرایط موسیقی کشور از دیگر اقدامات این شبکه است. در زمینه شعر، شعرخوانی و مشاعره نوجوانان و جوانان، برنامه‌های ارزنده‌ای دارد.

در کنار رادیو فرهنگ چند شبکه دیگر داریم که برنامه‌های مربوط به حوزه فرهنگ را پخش می‌کنند. مثل رادیو نمایش که فیلم و نمایش‌های متنوعی را پخش و تحلیل می‌کند. بنابراین رادیو نمایش بخشی از وظایف رادیو فرهنگ را انجام می‌دهد. در کنار آن، رادیو کتاب را پارسال راه‌اندازی کردیم که پدیده ارزشمندی است.رادیو کتاب هدیه‌ای از طرف رسانه ملی به همه اهالی کتاب است. در این شبکه رادیویی کتاب‌های مناسب معرفی می‌شود. ناشران می‌توانند درباره مشکلات نشر صحبت کنند. همچنین صنعت چاپ بررسی می‌شود. راه‌اندازی این شبکه رادیویی به جریان فرهنگی کشور کمک می‌کند. این دو شبکه ـ که همکار رادیو فرهنگ هستند ـ به نوعی در مباحث فرهنگی به آن کمک کرده و برنامه‌هایش را تکمیل می‌کنند.

چرا با وجود این‌که وعده راه‌اندازی رادیو کودک و رادیو خانواده از سال‌ها قبل داده شده، ولی هنوز در این زمینه اتفاقی نیفتاده است؟ بویژه رادیو کودک که بچه‌ها به داشتن آن خیلی نیاز دارند.

در حوزه کودک و خانواده چند کار انجام داده‌ایم. اکثر شبکه‌های ما درباره کودک و خانواده برنامه‌هایی دارند که در این‌باره می‌توانم به رادیوهای ایران، فرهنگ، جوان، ورزش و سلامت اشاره کنم. هرچند اکنون هم شبکه‌ مجازی کودک و نوجوان وجود دارد.

ساختار و کلیت این دو شبکه طراحی شده و برنامه‌هایی نیز برای آنها تولید شده، ولی برنامه پخش نمی‌کنند. یعنی مقدمات در حال انجام است. برای راه‌اندازی این شبکه‌ها به منابعی نیاز داریم. یکی از منابع حل شدن مشکلات فرستنده و پوشش و دیگری منابع مالی است. امیدواریم مشکلات مالی حل شود و بتوانیم این دو شبکه را راه‌اندازی کنیم.

فکر می‌کنید با شرایط امروز، رادیو در مواجهه با رسانه‌های مدرن چطور می‌تواند خودش را حفظ کند؟

شرط بقا در دنیای رقابتی امروز پیام‌رسانی، اعتماد و رضایت مخاطب است. برای رسیدن به اعتماد و رضایت مخاطب، کیفیت، تازگی، جذابیت و تاثیرگذاری برنامه‌ها خیلی اهمیت دارد. ما به اعتماد و رضایت شنوندگان نیاز داریم.

رسانه‌ای که مورد اعتماد مخاطبان نباشد، کارآمد و تاثیرگذار نخواهد بود. رضایت و اعتماد شنوندگان در گرو کیفیت است و کیفیت هم یک مقوله چند وجهی است که هم باید به محتوا توجه کرد و هم به ساختار.

البته جنبه‌های فنی پیام‌رسانی مثل پوشش و کیفیت صدا را هم باید در نظر گرفت. کیفیت بسختی به دست می‌آید. مردم سخت‌پسندی داریم که ذائقه‌های متفاوت دارند. بنابراین برای پاسخگویی به این ذائقه و تنوع سلیقه مخاطبان باید پیام ما از استحکام، انسجام محتوایی و جذابیت‌های هنری برخوردار باشد. این مساله نیازمند کار حرفه‌ای و خلاقانه است.

رادیو، قدرت خوبی برای اعتمادسازی دارد و در دهه‌های گذشته بویژه در سال‌های اخیر این مساله را به اثبات رسانده است. با وجود پدیدآمدن رسانه‌های گوناگون ماهواره، اینترنت، گسترش فعالیت‌های مجازی، وب، کتاب، روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها، باز ما می‌بینیم که رجوع به رادیو روز به روز افزایش می‌یابد.

دلیل مراجعه مردم به رادیو به خاطر اعتمادی است که به رسانه و رادیو دارند. این اعتماد، هم به لحاظ محتواست و هم وجود نگاه خلاقانه به رادیو که خود این مساله باعث می‌شود در عرصه رقابت رادیو خود را کارآمد نشان داده و اثربخشی‌اش را افزایش بدهد.

ما در سال‌های اخیر توانسته‌ایم از تکنولوژی‌های نوین برای انتقال پیام استفاده کنیم. یعنی اینترنت، موبایل و ماهواره را برای انتقال پیام در رادیو به خدمت گرفتیم. همچنین همه شبکه‌های رادیویی از طریق گیرنده‌های دیجیتال قابل دریافت است و این فرصت مغتنمی برای شنوندگان است که به افزایش مخاطبان هم کمک می‌کند.

شما از بیست‌وهشتم دی 87 به معاونت صدا منصوب شدید و در این مدت در حدود 20 مدیر رادیویی را عوض کردید. این در حالی است که شما همیشه گفته‌اید تغییر نباید انجام شود، مگر آن‌که ضرورت ایجاب کند. این همه تغییر به این دلیل بود که مدیران قبلی نمی‌توانستند شبکه‌ها را به اهداف عالی که برایشان تعریف شده، برسانند؟

در مورد تغییرات مدیریتی عددی که شما ذکر کردید، برای پنج سال فعالیت با توجه به گستردگی رادیو، حجم مدیران موجود و تعداد شبکه‌ها خیلی زیاد نیست. ضمن این‌که تعدادی از مدیران جابه‌جا شدند؛ یعنی از این شبکه به شبکه دیگر رفتند. مدیریت تعهدی برای کار، پیشرفت و دستاورد است.

همکاران ما در عرصه مدیریت صدا باور دارند تا زمانی که کارآمد و اثربخش باشند و عملکرد آنها نتیجه روشنی داشته باشد به فعالیتشان ادامه می‌دهند. اگر ما به ارتقای کیفیت فکر می‌کنیم باید نگاه نو و خلاقانه داشته باشیم و این نگاه نو در آدم‌های نواندیش، خلاق و مبتکر وجود دارد. آنها می‌توانند آینده روشنی را رقم بزنند. هرکس این ویژگی را داشته باشد در همه عرصه‌های مدیریتی در رسانه و رادیو جا دارد. شرایط استمرار حرکت این‌گونه است و خوشبختانه این مدیران زیاد هستند.

اگر دقت کنید در سال‌های اخیر تغییرات مدیریت در رادیو خیلی کم شده است. دلیلش این است که همدیگر را درک می‌کنیم. مدیران رادیو می‌دانند من چه توقعی از آنها دارم. بنابراین سعی می‌کنند متناسب با این توقعات رفتار کنند. آنها می‌دانند گرفتن نمره قبولی یعنی استمرار حرکت درست در رادیو و استمرار مدیریت.

فکر می‌کنید در طول این سال‌ها تا چه میزان توانستید به ارتقای رادیو کمک کنید؟ و چقدر به اهدافی که در نظر داشتید، رسیده‌اید؟

در ارتباط با نقش من در ارتقای کمی و کیفی رادیو باید دیگران اظهار نظر کنند. ترجیح می‌دهم وارد این بحث نشوم. خدا را سپاسگزارم که توفیق خدمت در رسانه رادیو را به من عنایت کرد. می‌توانم این را با اطمینان بگویم که دغدغه همیشگی‌ام ارتقای این رسانه بوده و در حد توان در این راه تلاش کرده‌ام تا به آن اهدافی که برای رادیو تنظیم شده و برنامه‌هایی که رهبر معظم انقلاب مد نظر داشتند، ریاست سازمان صدا و سیما تنظیم کرده و توقعاتی که مردم دارند، جامه عمل بپوشانم.

الان در مقایسه با پنج سال پیش تعداد شبکه‌های رادیویی بیشتر شده است. شبکه‌های اختصاصی ما افزایش یافته است. همچنین شبکه‌های تخصصی، عمومی و اختصاصی با قابلیت بیشتر و بهتری پاسخگوی نیازهای مخاطبان است. به انواع سلیقه‌ها سریع‌تر و صریح‌تر پاسخ داده می‌شود. حجم بیشتری از برنامه در حال تولید و پخش است و رضایتمندی مخاطبان هم افزایش یافته و انتقادها کمتر شده است.

علاوه بر آن، تنوع برنامه‌ها افزایش یافته و تعامل میان برنامه‌سازان و مخاطبان روند رو به رشدی داشته است. رادیو در بین رسانه‌های موجود از یک جایگاه خوب برخوردار است. برنامه‌سازان رادیو با افتخار خودشان را رادیویی می‌دانند.

انگیزه کار در رادیو بالاست، ولی نمره ما را باید مخاطبان و مردم بدهند. سعی ما در کار جمعی این بوده است، بنابراین به دیدگاه‌های برنامه‌سازان توجه کردیم و از نظرات مردم بهره می‌گیریم. با افزایش روز به روز تنوع به دنبال ارتقای بیشتر و گام‌های بلندتر برای ایده‌آل و آرزوها هستیم تا رادیویی تاثیرگذارتر و موفق‌تر از گذشته داشته باشیم. کماکان نیازمند شنیدن دیدگاه‌های نخبگان و مردم هستیم. تعامل رادیو با بدنه فکری جامعه زیاد است.

با دانشگاه‌ها و حوزه‌ها تعامل زیادی داریم و از حضور اساتید استفاده می‌کنیم. آنها اذعان دارند بیش از سال‌های گذشته با رادیو در ارتباط هستند. در حال حاضر دانشجویان موضوع پایان‌نامه‌هایشان را در ارتباط با رادیو انتخاب می‌کنند و رشته‌های دانشگاهی با محوریت رادیو افزایش یافته است. امیدوارم محصول این فعالیت‌ها، بهبود آثار رادیویی بیش از گذشته باشد.

فاطمه عودباشی - گروه رادیو و تلویزیون

newsQrCode
ارسال نظرات در انتظار بررسی: ۰ انتشار یافته: ۰

نیازمندی ها